سوسیالیزم (بخش اول)

نویسنده: دکتور فضل احمد احمدی

چکیده

روابط حاکم بر مسائل اساسی جوامع بشری ناشی از آموزه‌ها و باورهای سیاسی است که از سوی نویسندگان به گونه‌های مختلفی طبقه‌بندی شده است که در میان انبوهی از این گونه اندیشه‌ها، تقابل و تعارض‌هایی نیز وجود دارد که یکی از این زمینه‌های تقابل و تعارض تولید و سرمایه است و نسبت به بسیاری از دیگر باورها، «سوسیالیزم» بیشتر به آن توجه کرده است و سوسیالیزم با این مفهوم در ادوار گذشته منزلت روشن‌تر و دارای پیروان متعددی بود، تا جایی‌که در تقسیمات بین المللی، بلوک شرق را از آنِ خود داشت؛ اما بعدها لانه‌ی اصلی سوسیالیزم (اتحاد جماهیر شوروی) فروپاشید و سبب تحول در عناصر و بنیادهای سوسیالیزم گردید، با توجه به این مسأله، سوال اصلی تحقیق این است که سوسیالیزم چه نوع باوری بوده و چند نوع دارد؟ با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و سایر منابع قابل دسترس، و با کمک از روش توصیفی-تحلیلی، این یافته‌ها به دست می‌آید که «سوسیالیزم» به عنوان اندیشه‌ای که اصالت را بر جامعه می‌دهد، در واقع در تعارض و تقابل با سرمایه‌داری بلوک غرب به میان آمد و رشد کرد و امروزه سوسیالیزم از انواع گوناگون و مختلفی برخوردار است و عمده‌ترین آن سوسیالیزم دولتی و سوسیالیزم بازار است.

واژه‌گان کلیدی: سوسیالیزم، سوسیال دموکرات، جامعه، دولت و مارکس.

مقدمه

روابط حاکم بر مسائل اساسی جوامع بشری ناشی از آموزه‌ها و باورهای سیاسی است که از سوی نویسندگان به گونه‌های مختلفی طبقه‌بندی شده‌اند و در میان انبوهی از این گونه اندیشه‌ها، تقابل و تعارض‌هایی نیز وجود دارد که یکی از این زمینه‌ها، تقابل و تعارض تولید و سرمایه است و نسبت به بسیاری از دیگر باورها، «سوسیالیزم» بیشتر به آن توجه کرده است و سوسیالیزم با این مفهوم در ادوار گذشته منزلت روشن و دارای پیروان متعددی بود، تا جایی‌که در تقسیمات بین‌المللی بلوک شرق را از آنِ خود داشت؛ اما بعدها لانه‌ی اصلی سوسیالیزم فروپاشید و سبب تحول در عناصر و بنیادهای سوسیالیزم گردید.

اهمیت تحقیق در زمینه‌ی اندیشه‌های سیاسی که تا کنون و در قرن بیست‌ویکم که همه چیز در اعیان است دارای پیروان هستند، از منزلت و ویژگی خاص برخوردار است و در عین حال، یکی از عمده‌ترین مسائلی که سبب رشد و توسعه‌ی زندگی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه‌ی بشری می‌شود، فهم متقابل از تفاوت‌ها و باورهای سیاسی متعددی است که براساس اراده‌ی بینان‌گذاران آن مسائل اساسی جامعه‌ی بشری حاکم شده است و با توجه به همین مطلب، بررسی اندیشه‌ی سیاسی «سوسیالیزم» یکی از نیازهای سیاسی است که توجه به آن سبب رشد و توسعه‌ی باورها و احترام به باورهای دیگران می‌شود و هم‌چنین ما را به این باور نزدیک می‌کند که هنوز هم تعداد زیادی از انسان به اندیشه‌های سیاسیِ باور دارند که ممکن است از نظر ما مردود باشد.

در زمینه‌ی اندیشه‌های سیاسی، کتاب‌های متعددی که در آن به اندیشه‌های سیاسی مختلف اشاره شده است، به رشته‌ی تحریر در آمده است و تقریبا می‌توان گفت در هر کتابی که پیرامون اندیشه‌های سیاسی نگاشته شده باشد، بحثی مفصل و یا مجمل در مورد «سوسیالیزم» نیز وجود دارد و در عین حال، تعداد زیادی از مقالات پیرامون سوسیالیزم به نگارش در آمده است که در فهرست منابع این تحقیق تعدادی از آن‌ها لیست شده است؛ اما وجه تمایز این تحقیق با سایر پژوهش‌های موجود در این است که پژوهش حاضر نگاه کلی و بیان مختصری از باورها و آموزه‌ها، انواع و عناصر سوسیالیزم را مطرح می‌کند که خواننده می‌تواند در یک نگاه کلی «سوسیالیزم» را در ذهن خویش تصور کند و بداند که این اندیشه‌ی سیاسی دارای چه باورهایی بود و در واقع در تقابل با کدام باورها رشد و توسعه یافته است و در عین حال چه فراز و نشیب‌هایی در طول چند سال عمر خویش دیده است.

با توجه به این مسأله سوال اصلی تحقیق این است که سوسیالیزم چه نوع باوری بوده و چه انواعی دارد؟ با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و سایر منابع قابل دسترس و با کمک از روش توصیفی-تحلیلی، این یافته‌ها به دست می‌آید که «سوسیالیزم» به عنوان اندیشه‌ای که اصالت را بر جامعه می‌دهد، در واقع در تعارض و تقابل با سرمایه‌داری بلوک غرب به میان آمد و رشد کرد، امروزه «سوسیالیزم» از انواع گوناگون و مختلفی برخوردار است که عمده‌ترین نوع آن سوسیالیزم دولتی و سوسیالیزم بازار است.

ادامه دارد…