نویسنده: احمدالله مهاجر
ویژگی‌های کارکنان این فریضه و اداره
هر کار برای خویش متخصصان و اهلی دارد که باید همان مردم در آن گماشته شود تا هدف والا به‌دست آمده و تلاش‌ها هدر نرود؛ بنابراین، کار «امر به معروف و نهی از منکر» که از بزرگ‌ترین امور و وجایب می‌باشد، نیز برای خویش متخصصان و کارشناسانی دارد که باید از ایشان در امور امر به معروف و نهی از منکر کار گرفته شود و ایشان هم به این وجیبۀ دینی خویش گردن نهند.
بزرگ‌ترین ویژگی‌هایی که باید یک کارشناس و کارمند ادارۀ امر به معروف و نهی از منکر داشته باشد، قرار ذیل‌اند:
-
نرم دل و نرم زبان بودن؛
-
علم و آگهی داشتن بر جزئیات بیشتر در دین؛
-
انصاف در بازداشتن مردم از بدی؛
در این مورد (در روایت دیلمی) رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌فرماید: «لاینبغی للرجل أن یأمر بالمعروف وینهی عن المنکر حتی یکون فیه خصال ثلاث رفیق بما یأمر رفیق بما ینهی عالم بما ینهی عدل فیما ینهی.»؛ (مناسب نیست که مردی که امر به معروف و نهی از منکر نماید، تا این‌که این سه ویژگی را در خود ننهاده باشد؛ نرمی، در امر و نهی، آگاهی، بر آنچه که امر می‌کند و عدالت، در بازداشتن مردم از کارهای بد.)
واقعاً رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم با کلمات زیبا و جامع، صفات کارکنان امر به معروف و نهی از منکر را بیان فرموده است که علم و عدل، جامع همۀ صفات برتر می‌باشد و رفق و نرمی دلالت بر اتخاذ موقف حسن سلوک و حکمت در امر به معروف و نهی از منکر می‌کند.
-
عمل نمودن بر آنچه که امر می‌کند؛ باری‌تعالی در این مورد می‌فرماید: «یاأیها الذین آمنوا لم تقولون ما لاتفعلون»؛ (ای مؤمنان! چرا بر آنچه که خود عمل ندارید، سخن می‌گویید (مردم را بدان‌سو امر می‌کنید.)
در حقیقت کسی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کند و این وجیبۀ بزرگ را بر دوش حمل می‌نماید، از همه اول‌تر و فراتر باید خود بر آنچه که باید عمل شود، عمل کند؛ در غیر این صورت نه‌تنها که نتیجۀ کارش در دنیا چیزی نیست و هدر رفته، بلکه در روز رستاخیز بر عذاب درناکی مبتلا می‌گردد.
در حدیثی در مورد عالم، آمر و دعوت‌گر بی‌عمل چنان وعیدی آمده است که هرگاه در ذهن بنده خطور می‌کند، به‌لرزه می‌آیم. رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌فرماید: «يُؤْتَى بالرَّجُلِ يَوْمَ الْقِيامةِ فَيُلْقَى في النَّار، فَتَنْدلِقُ أَقْتَابُ بَطْنِهِ، فيَدُورُ بِهَا كَمَا يَدُورُ الحِمَارُ في الرَّحا، فَيجْتَمِعُ إِلَيْهِ أَهْلُ النَّار فَيَقُولُونَ: يَا فُلانُ مَالَكَ؟ أَلَمْ تَكُن تَأْمُرُ بالمَعْرُوفِ وَتَنْهَى عَنِ المُنْكَرِ؟ فَيَقُولُ: بَلَى، كُنْتُ آمُرُ بالمَعْرُوفِ وَلاَ آتِيه، وَأَنْهَى عَنِ المُنْكَرِ وَآَتِيهِ» (مُتَّفَقٌ عَلَيهِ)؛ (مردی در روز قیامت، احضار کرده شده و در آتش درحالی انداخته می‌شود که روده‌هایش از شکمش خارج شده و مانند خری که در آسیاب بسته باشد، آن را می‌چرخاند. اهل جهنم بر او گرد می‌آیند و می‌گویند: ای فلانی! چرا به چنین وضعی گرفتار هستی؟ آیا تو ما را به‌کارهای خوب امر، و از کارهای بد و زشت باز نمی‌داشتی؟ او می‌گوید: بلی من به‌کارهای خوب امر می‌کردم، اما خود آن را انجام نمی‌دادم و مردم را از کارهای بد و زشت باز می‌داشتم و خود آن را انجام می‌دادم.)
-
فهم و درک برتر و بیشتر بر اوضاع جاری کشور و منطقه و مطالعۀ دقیق مردم؛ فهم و درک بر اوضاع و احوال مردم و منطقه لازم است که بنابر دیدن وضع هر منطقه و هر فردی چنان پیش روند که مؤثر افتد، نه‌طوری تأثیر سلبی داشته باشد و سبب نفرت بیشتر گردد.
