نویسنده: دکتور فضل‌احمد احمدی
تعدد و تفرق یکی از اساسی‌ترین ویژگیهای همه‌ی ادیان است، هیچ دینی نیست که پیروان آن طبقه‌بندی و گروه گروه نشده باشند. این تفرق و جدایی در دین مسیحیت نیز یکی از بدیهیات این دین به شمار می‌رود. شاید یکی از علل تضعیف مسیحیت، پس از دوره‌ای که اوج گرفته بود، جدا شدن کلیسایی ارتودوکس از بدنه‌ی اصلی مسیحیت باشد. با این حال، این دین فرقه‌های زیادی دارد که برخی قدیمی و عده‌ای هم جدید هستند؛ برخی دارای پیروان زیاد و برخی کم هستند. در این میان دو فرقه نمود بیشتر و از شهرت بیشتری بهره‌مند هستند و این دو از سایر طبقات قدیمی‌تر نیز می‌باشند که آن‌ها عبارت‌اند از: «کاتولیک و ارتودوکس» می‌باشد. البته مسیحیان، فرقه‌های خود را «کلیسا» می‌نامند، به همین سبب اصطلاح کلیسای کاتولیک و کلیسای ارتودوکس را به کار می‌برند که مهم‌ترین جدایی میان مسیحیت نیز جدایی همین دو کلیسا بوده است. همچنین جدایی مورد نظر در این بحث به معنای انفصال میان دو بخش از مسیحیان است و ربطی به اعتقاد ندارد. ازاین‌رو، برای این که موضوع بهتر شرح داده شود، لازم است دو اصطلاح کاتولیک و ارتودوکس توضیح داده شود.
1-کاتولیک: واژه‌ی کاتولیک (Catholic) (کلیسای غربی) در زبان یونانی به معنای «جامع و شامل» است. دلیل این که چرا این نام را برای این فرقه انتخاب کرده‌اند این است که کاتولیک در دوره‌ی تاریخ طولانی خود، عناصر مذهبی مختلفی که با آن‌ها مواجه بوده است را در خود جذب کرده است. این عناصر عبارتند از: آیین سرّ ملکوت، قوانین روم و جرمنی، فلسفه‌ی افلاطون و ارسطو، مفاهیم تکاملی جدید و بسیاری عوامل دیگر؛ زیرا در جوهره‌ی کاتولیک، این معنی وجود دارد که همه چیز را در خود جذب نماید. بنابراین، بی‌دلیل نیست که به عنوان «مجمع اضداد» توصیف شده است. در این آیین است که می‌یابیم اعتقاد به سندیت وحی و تفکر فلسفی، دوش به دوش یکدیگر قرار دارند. آزادی قانونی و شرعی، موهم‌پرستی عامیانه و عمیق‌ترین فلسفه‌ی مذهبی، مکتب اصالت عقل، عرفان و نمادهای فرهنگی-قومی، برخلاف دیگر کلیساها، در این کلیسا تا حدودی با هم آمیخته شده است.
کلیسای کاتولیک که بزرگ‌ترین کلیسای روم (واتیکان) و جهانی‌ترین کلیساهاست که در همه‌ی کشورها و سرزمین‌ها رایج است. همان‌گونه که این کلیسا مرکزش در روم است، دارای ویژگیهای رومی نیز می‌باشد. از زمان قدرت یافتن پاپ‌ها دریان ششم (1522-1523) پاپ‌ها همه منحصراً ایتالیایی بوده‌اند و تا بعد از جنگ جهانی دوم، مدرسه‌ی کاردینال‌ها بیشتر ایتالیایی را حایز بود. این کلیسا بسیار قدیمی است تا جایی‌که تاریخ آن به عصر حواریون، یعنی حدود (2000) سال پیش می‌رسد. رهبر کاتولیک‌ها پاپ (Pope، یعنی پدر) نامیده می‌شود.
2-ارتودوکس: ارتودوکس (Orthodox) صفتی مرکب از پیشوند orthos به معنای درست و واژه‌ی یونانی doxo به معنای عقیده است. هنگامی‌که این واژه، صفت رفتار و اعتقاد به معنای رسمی، پذیرفته، عادی و صحیح است و اگر برای توصیف شخص به کار رود، به معنای درست آیین و سنتی خواهد بود. اگر واژه‌ی orthodox با حرف بزرگ O نوشته شود، نام گروهی از مسیحیان است که در مقطعی از تاریخ، برخی آموزه‌های رایج میان مسیحیان را خروج از آیین دانسته و پای‌بندی به آموزه‌های جایگزین آن‌ها را شرط راست کیشی در نظر گرفتند. اختلاف‌های این گروه با دیگر مسیحیان در گذر زمان پر رنگ‌تر شد تا این‌که سرانجام به عنوان یک فرقه از دیگر مسیحیان جدا شدند.
همچنین اگر ارتودوکس با حرف کوچک نوشته شود به معنای «راست‌کیشی» است که در این صورت، هر گروهی خود را «راست‌کیش» و دیگران را «بدعت‌گذار» می‌نامد که در این‌صورت همه خود را ارتودوکس می‌دانند.
عنوان رسمی کلیسای ارتودوکس عبارت است از: «کلیسای شرقی ارتودوکس» که شامل کلیساهایی می‌شود که همگی در دوره‌ای از تاریخ کلیسای سلطنتی بیزانسی در روزگار باستان به وجود آمده‌اند.
امروزه کلیسای ارتودوکس که از کلیساهای متعدد و مستقل ترکیب شده که می توان گفت گرچه معمولاً با یکدیگر در تماس کامل هستند، ولی هر یک از آن‌ها عهده‌دار اداره‌ی خودشان هستند. در این کلیساها آداب، نماز، اصول اعتقادی و قوانین شرعی مشترک است و نوع واحدی از روحانیت مسیحی را ترویج می‌کنند. اکثر این کلیساها ملی هستند و با زندگی ملت‌های خود همبستگی صمیمانه‌ای دارند.
قدیمی‌ترین و مقدس‌ترین کلیساهای ارتودوکس همان‌طوری که اشاره شد، عبارتند از: چهار اسقف نشین قسطنطنیه، اسکندریه، انطاکیه و اورشلیم. دو عامل باعث شد که این کلیساهای بزرگ و نیرومند تا حدودی ضعیف شوند: یکی نفوذ اسلام در نقاطی که این کلیسا تحت نفوذ آن بود و دیگری مستقل شدن تعدادی از کلیساهای وابسته به آن‌ها. تردیدی در این نیست که دیگر در مناطق مذکور آن‌چنان‌که قبلا بود و کلیساها شهرت داشت، ندارند؛ زیرا اسلام این سرزمین ها را فتح کرد و در حال حاضر اکثر ساکنان این سرزمین‌ها، مسلمانان هستند.
ادامه دارد…
By محمد فاتح