بعد از اینکه اهمیت، وجوب و اسباب عدم تدبر و حتی امور معین و کمک کننده تدبر را دانستیم لهذا در آخر از فوائد و بهرهای بسیار تدبر ذکری می‌کنیم.
اول– یکی از آنها عمیق‌شدن ریشه‌های ایمان در قلب؛ تدبر در قرآن باعث ازدیاد ایمان و یقین می‌شود چون وقتی شخصی قرآن را باز می‌کند، یقین می‌کند که قرآن کلام الله متعال و از جانب خود ذات باری تعالی است؛ چون از اول تا آخرش در او اختلاف، تناقض، و تعارض نمی‌یابد؛ لذا ایمان در قلب عمیق‌تر شده و ازدیاد حاصل نمی‌کند تا اینکه به درجه علم یقین می‌رسد که قرآن کلام خدا است؛ چون می‌بیند بعضی از آیات با وجود تکرار قصه‌ها، احکام و اخبار بعضی دیگر را تصدیق کرده و موافق هم هستند و در هیچ جایی کدام تناقض و اختلاف پیدا نمی‌شود، لذا ریشه‌های ایمان قوی شده و علم به کمال قرآن برای قاری حاصل می‌شود.
دوم– شناخت پروردگار (جل‌جلاله) است.
دومین ثمره از ثمره‌های تدبر، شناخت پروردگار که تلاوت کننده به این مهم دست می‌یابد،
همانطور که علامه سعدی در فوائد تدبر می‌فرماید: (یعرف بالرب المعبود، و ما له من صفات الکمال، و ما ینزه عنه عن سمات النقص، و یعرف الطریقة الموصلة الیه و صفة اهلها و کلما ازداد العبد تاملا فیه و تدبرا، ازداد علما و عملا و بصیرة) [تفسیرالسعدی ج 1 ص 376 ] «و الله ج را پروردگار و معبود خود میشناسد؛ و صفات کامل او را می فهمد که الله از نقصان و عیب منزه و پاک هست و طریقه رسیدن به الله و صفات اهل الله را می‌داند و همچنین می‌داند چه نعمت‌های برای آنها هست و همچنین دشمن حقیقی و طریق رسیدن به جهنم را و صفات اهل جهنم را می‌فهمد و هر چه بیشتر تدبر نماید. علم، عمل، بصیرت و بینش او هم زیادتر می‌شود.»
پس دومین فایده شناخت پروردگار (جل‌جلاله) می‌باشد.
سوم– سومین فائده تحقیق بندگی برای قاری؛ تدبر در قرآن وسیله شناخت آن‌چیزی هست که الله از ما می‌خواهد،. و وسیله شناخت کیفت بندگی و عبادت نمودن الله و شناخت آنچه که الله بر ما نازل کرده، می‌باشد چرا که قرآن برنامه زندگی و پایه مسائل شرعی می‌باشد که الله متعال او را نازل نموده است.
بر همین اساس علامه ابن قیم رح می‌فرماید: (فلاتزال معانیه تنهض العبد الی ربه بالوعد الجمیل، تحذره و تخوفه بوعیده من العذاب الوبیل، تحثه علی التضمر و التخفف للقاء الیوم الثفیل تهدیه بظلم الآراء و المذاهب الی سواء السبیل تصده عن اقتحام طرق البدع و الاضالیل تبعثه علی الازدیاد من النعم بشکر ربه الجلیل، تبصره بحدود الحلال و الحرام تثبت قلبه عن الزیغ و المیل عن الحق والتحویل، تسهل علیه الامور الصعاب و العقبات الشاقة غایة التسهیل) الی ان قال ابن قیم رح (وفی تامل القرآن و تدبره و تفهمه اضعاف، اضعاف ما ذکرنا من الحکم و الفوائد، و بالجملة فهو اعظم الکنوز) [مدارج السالکین1\ 450]
«معانی قرآن، همیشه با وعده‌های زیبای خود، بنده را به طرف پروردگارش سوق می‌دهد و با اخطارهای خود از عذاب خطرناک، او را باز می‌دارد؛ او را بر می‌انگیزد تا در روز سنگین و سخت، راحت و سبک بال باشد و او را از میان تاریکی افکار و مذاهب ضالّه بطرف راه راست هدایت می‌کند و همچنین او را از وارد شدن به راه‌های بدعت و گمراهی منع می‌کند و او را بر می‌انگیزد تا با شکر و سپاس فراوان نعمت‌ها را بر خود زیاده کند؛ و با مرزهای حلال و حرام او را آشنا کرده و قلبش را از میل و انحرافِ تحول‌های کج حفاظت کرده، پایدار می‌نماید و کارهای سخت و مشکل را برای او آسان و راحت می‌کند.» تا اینجا که می‌فرماید. «و در تامل، تدبر و فهم قرآن چندین‌وچند برابرِ آنچه که ما یادآور شدیم از حکمت‌ها و فوائد و جود دارد؛ خلاصه که قرآن بزرگترینِ گنج‌هاست»
چهارم– تدبر؛ غذا، علاج و سلاح است؛ علاجی هست که نفوس را از عیب‌ها شفا می‌دهد و زمانیکه یک مسلمان بخوبی در قرآن تدبر نماید، این تدبر برای او ایمنی قویِی را ایجاد می‌کند همانطوری که الله متعال می‌فرماید: (وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا) اسری 82
«یقینا از قرآن آنچه که شفا و رحمت برای مومنین هست نازل می‌کنیم و علاوه بر این، برای ظالمین زیاده نمی‌کند مگر خسران و زیان را»
همچنین الله متعال می‌فرماید: (قُلْ هُوَ لِلَّذِينَ آمَنُوا هُدًى وَشِفَاءٌ)فصلت 44 «ای پیامبر: بگو که قرآن برای مومنین یقینا هدایت و شفا می‌باشد»
پس تدبر، صاحبش را از سردرگمی‌هایِ درونی و شک‌های درونی خارج کرده و از پستی و دون مایه‌گی به سعادت و راحتی می‌رساند، کمااینکه تدبر سلاحی است که خطرهای فردی و اجتماعی، چه از داخل و چه ازخارج را دفع می‌کند.
پس تدبر دارای ثمرات و فوائد فراوانی است
پنجم– تربیت فکری و ذهنی؛ شناخت آنچه که الله «جل‌جلاله» نازل کرده از بزرگترین چیزهایی است که باعث تربیت فکری و ذهنی می‌شود؛ چون برای او حقائق سودآور را می‌آموزد، که انسان دنبال آن می‌رود و از واقعیت‌های مضر، او را آگاه کرده که باعث دور شدن انسان از آنها می‌شود؛ پس در نتیجه این ذهن نه خودش به چیزی میل می‌کند که مضر باشد و نه خواهشات، غرض‌ها، خیالات و خرافات مضر و مفسد به طرف آن مایل می‌شوند پس تدبر در قرآن کلید هر خوبی و خیر هست و شخص تدبر کننده را برای فهمیدن مرادِ کلام الله کمک می‌کند و دروازه‌های عقل و فکر او را به روی علم و معرفت باز می‌کند.
علامه سعدی می‌فرماید: (فان فی تدبر کتاب الله مفتاحا للعلوم و المعارف و به یستنتج کل خیر و تستخرج منه جمیع العلوم) [تفسیرالسعدی ج 1 \ 26 ] « کلید علوم و معارف یقینا تدبر هست و هر خیری بوسیله او نتیجه بخش بوده و تمام علوم از او استخراج می‌شود»
این آن‌چیزی است که ما می‌خواستیم که در قالب این رساله برای شما ارائه کنیم، که شامل:
تعریف تدبر؛
اهمیت تدبر؛
حکم تدبر؛
اسباب عدم تدبر؛
چیزهایی که به ایجاد تدبر کمک می کند؛
و فوائد و ثمرات تدبر چی هستند؛ می‌باشند.
از الله متعال می‌خواهیم که ما و شما را در مورد تدبر قرآن یاری کند و فهم دین را به من و شما نصیب کند و کشور ما و تمام کشور های مسلمین را از شر فتنه ها حفاظت نماید و حکّام و ولاة امور ما را به آنچه که خود الله دوست دارد و می‌پسندد توفیق بدهد و به آنها خانواده و اولاد صالح و مصلح نصیب بفرماید.
By محمد فاتح