قرآن یگانه پیام الهی است که اصالت خود را درگذر تاریخ نگه داشته و مسیر دراز تاریخ را به سلامت و شایستگی پیموده و از هرگونه آفات و دست‌برد زمان در امان مانده است. «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ»[1]؛ ترجمه: «ما خود قرآن را فرستاده‌ایم و خود ما پاس‌دار آن می‌باشیم و تا روز رستاخیز آن را از دست‌برد دشمنان و از هرگونه تغییر و تبدیل زمان محفوظ و مصون می‌داریم».
قرآن یگانه کتابی است که نقش اساسی را در ساختار شخصیت انسان دارد و کرامت وی را حفظ نموده و علاوه از انسان، حقوق همۀ موجودات را نیز درنظر گرفته است و هدف این است که قرآن دارای همۀ ارزش‌هاست و در هر بخش زندگی انسان رهنمودهایی دارد؛ و همچنین این تعالیم قرآن مقطعی نیست؛ بلکه تا روز قیامت درخشش دارد. قرآن منشور هدایتی است که توانست از فرومایه‌ترین و بی‌فرهنگ‌ترین ملت‌ها، مردم دانش‌ور و جامعه‌شناس، که بهترین الگو از نگاه اخلاقی و فرهنگ بودند، به‌بار بیاورد؛ ازاین‌رو امت اسلامی ناگزیر است که برای دست‌یابی به اوج سعادت و رفع کاستی‌های فردی و اجتماعی، به‌سوی قرآن رو بیاورند.
مقدمه
قرآن‌کریم پیام الله رب‌العزت است که برای راهنمایی بشر فرستاده شده است؛ در دنیا کتاب‌های زیادی موجود است، اما هیچ‌کتابی به جامعیت قرآن نمی‌رسد. از این رهگذر، که خواندن کتاب برای درس گرفتن از آن است، طبعاً ارزش هر کتاب نزد انسانی که می‌خواهد از مطالب آن برای ساختار شخصیت خود در همۀ ابعاد زندگی پیروی کند، متفاوت خواهد بود، که در مرتبۀ اول، جایگاه مصنف کتاب خیلی اهمیت دارد و چه استادی بزرگ‌تر از الله متعال وجود دارد که قرآن کلام اوست؟
قرآن کتابی است که خالق هستی آن را برای هدایت انسان‌ها و جهت ساخت شخصیت‌شان بر پیامبر گرامی‌اش نازل فرمود است؛ چنانچه خداوند متعال می‌فرماید: «وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَاناً لِّكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ»[2]؛ ترجمه: «و ما این كتاب [آسمانی] را بر تو نازل كرده‌ایم كه بیان‌گر همه چیز [امور دین مورد نیاز مردم] و وسیلۀ هدایت و مایۀ رحمت و مژده‌رسان مسلمانان [به نعمت جاویدان یزدان] است»؛ ازاین‌رو، قرآن کامل‌ترین کتاب در جهان است و در ساختار شخصیت انسان نقش حیاتی و پررنگی دارد. آموزه‌ها و تعلیمات قرآن به یک دوره منحصر نبوده و برای تمامی انسان‌ها و تا روز قیامت تازگی دارد و ارزش‌مند است؛ چنانچه الله رب‌العزت می‌فرماید: «وَإِنَّهُ لَكِتَابٌ عَزِيزٌ، لَا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِن بَيْنِ يَدَيْهِ وَلَا مِنْ خَلْفِهِ تَنزِيلٌ مِّنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ»[3]؛ ترجمه: «قرآن كتاب ارزش‌مند و بی‌نظيری است، هيچ‌گونه باطلی از هیچ جهتی و نظری، متوجه قرآن نمی‌گردد، [نه غلطی و تناقضی در الفاظ و مفاهیم آن است و نه علوم راستین و اكتشافات درست پیشینیان و پسینیان مخالف با آن و نه دست تحریف به دامان بلندش می‌رسد؛ چرا كه] قرآن فرو فرستادۀ یزدان است كه با حكمت و ستوده است [و افعالش از روی حكمت است و شایستۀ حمد و ستایش بسیار است، به‌راستی، قرآن کتاب ارزش‌مندی است که هیچ‌گونه باطلی از هیچ‌جهت و نظری متوجه آن نمی‌گردد؛ زیرا که قرآن فرو فرستادۀ خداوند حکیم و ستوده شده است».
نقش قرآن در هدایت انسان
از آنجا که قرآن، کتاب الله است و بدون کوچک‌ترین دخل و تصرفی به ما رسیده است، می‌توان گفت که بهترین وسیله برای هدایت بشر است؛ خداوند دوست دارد بندگانش به راه راست هدایت شوند، به همین علت با زیباترین سخن‌ها آنان را به راه درستی و پاکی سفارش کرده و تمام این راهنمایی‌ها را در این کتاب زیبا گنجانیده است و پیامبران را مأمور کرده تا سخنان زیبای او را به گوش انسان‌ها برسانند؛ پس قطعاً زیباترین سخن از طرف عزیزترین عالم، یعنی پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوسلم در دل انسان‌ها اثرگذار خواهد بود.
نقش قرآن در تربیت علمی انسان
با توجه به اینکه بشر امروزی به اکتشافات بزرگ علمی دست یافته‌اند، وقتی به قرآن مراجعه کنیم، راه و روش رسیدن به این اختراعات و ابتکارات را در قرآن مجید خواهیم یافت که آن‌قدر به علم و دانش اهمیت می‌دهد که می‌فرماید: «قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ»[4]؛ ترجمه: «بگو: آيا كسانی‌كه [وظيفۀ خود را در قبال خدا] می‌دانند، با كسانی‌كه [چنين چيزی را] نمی‌دانند، برابر و يكسانند؟ [هرگز] تنها خردمندان [فرق اينان را با آنان تشخيص می‌دهند، و از آن] پند و اندرز می‌گيرند».
و نیز مطالب زیادی در قرآن وجود دارد که با موشکافی، دنیای نامحدودی از دانستنی‌ها به‌دست می‌آید. نمونه‌های زیادی وجود دارد که دانشمندان بزرگ جهان به بزرگی و جامعیت قرآن اعتراف کرده‌اند و قرآن را به‌عنوان یک کتاب علمی پذیرفته‌اند.
نقش قرآن در ساختار تعلیم و تربیت
از تربیت فردی گرفته تا تربیت اجتماعی، همه در پرتو قرآن میسر است؛ چنانچه در جاهای زیادی به احترام و ادب پدر و مادر و بزرگان سفارش نموده است، الله متعال می‌فرماید: «فَلاَ تَقل لهُمَآ أُفٍّ وَلا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لهُمَا قَوْلًا کَرِیمًا»[5]؛ ترجمه: «به پدر و مادر «اُف» نگو و بر سر ایشان فریاد مزن، آنان را از پیش خود مران و با سخنان محترمانه با آن دو سخن بگو».
اسلام که قرآن را اساس نجات می‌داند، برای علم و سوادآموزی اهمیت زیادی قایل هست؛ چنانچه رسول اکرم صلیاللهعلیهوسلم اسیران بدر را در مقابل باسواد نمودن مسلمانان آزاد می‌کردند و همچنان رسول گرامی اسلام صلیاللهعلیهوسلم که حامل وحی الهی است، فراگیری علم و دانش را از گهواره تا به گور سفارش نموده است.
