آیین شین‌تو «بخش دهم»

نویسنده: ابوعائشه 

آیین شین‌تو

بخش دهم

معابد شین‌تو در عصر حاضر

در سال ۱۹۴۵ میلادی هنگامی که یک‌صد و ده هزار باب ضریح و محراب شین‌تو که تا آن تاریخ در تحت توجه مستقیم وزارت داخلۀ (کشور چاپان) اداره می‌شدند، آزادی و استقلال یافتند و اعانات آن‌ها منقطع گردید، اندک آشفتگی و اختلالی در سازمان امور آن‌ها به‌ظهور رسید و در سیر آن‌ها وقفه و انحطاطی حاصل شد و کشیشان که تا آن‌وقت مسئولیت امور را مستقیماً بر عهده گرفته بودند، مدتی بلاتکلیف و سرگردان ماندند، لیکن اندکی برنیامد که وضع حالت ثبات و سازمان انتظامی از نو یافته و معابد شین‌تو صورت یک مذهب ملی به خود گرفت و توجه و رفت‌وآمد عامۀ مردم با یکدیگر به آن معابد رواج  و مرسوم شد. بسیاری از آن‌ها را مجدداً تعمیرهای لایق کردند و انجمن‌ها و مجامع ملی و محلی در هر گوشه و کنار برای حفظ و حمایت از آن معابد تشکیل گردید و منابع و عایدات جدیدی از راه هدایا و نیازها گرد آمد. تا آن‌که ۸۶ هزار باب ضریح شین‌تو در تحت حمایت انجمن‌های ملی در تمام مملکت قرار گرفتند و کار آن‌ها دوباره به راه افتاد و از نو مورد عنایت و اقبال خلایق شدند.[1]

در هر دِه و قریه، ضریح و معبدی مخصوص برپا گردید که در میان اشجار سبز و خرم و بوته‌های همیشه بهار منظر زیبائی حاصل کردند و برای هر کدام صحن و حیاتی بشکل مربع مستطیل ساخته شد که اطراف آن را محجری از نباتات مقدس احاطه کرده و در ضلع مرکز مدخل ورود و دروازۀ معروف شین‌تو توری «Torri» گشوده شده است. این دروازه‌ها مانند مناره‌های مساجد اسلامی با پتخانه‌ها و معبدهای مخروطی «pajodasd» بودائیان بنائی برجسته و مقدس شمرده می‌شوند و زائرین خالص العقیده در آنجا گذشته و از معبری که از هر دو طرف در زیر سایۀ اشجار مقدس قرار دارد عبور کرده به ضریح مرکزی راه می‌یابند و در آنجا بنای زیبای ظریفی است که در زیر سایبان برجستۀ آن زنگی کوچک آویخته‌اند. شخص زائر چون به این ضریح می‌رسد بعد از شست‌وشوی دست و دهان، کلاه و نیم تنۀ خود را از تن دور کرده و در برابر پلکان ضریح دست‌ها را به علامت استرحام بسبک مخصوص جاپانی‌ها با یکدیگر جفت کرده تعظیمی می‌نماید و سپس زنگ را می‌نوازد و سر به‌زیر انداخته با حال خضوع و خشوع بسیار، هدیه و نیازی در دستارچۀ بسته در محل مخصوص هدایا می‌افکند. پس دعا خوانده و دوباره به حال رکوع و کرنش خم شده در سکوت محض و تکریم و تعظیم به تفکر و مراقبه مشغول می‌شود، بعد از چند لحظه دوباره با همان حال سکون و ادب آهسته مراجعت می‌کند چون به دروازه می‌رسد دوباره برگشته و بار دیگر تعظیمی نموده خارج می‌شود.[2]

در همان محوطه در مکانی نزدیک به ضریح داخلی که به راهروی مسقف به آن مرتبط است خزانۀ مقدس ضریح که آن را «هوندون» Honden گویند قرار دارد، زائرین را معمولاً به آنجا راه نمی‌دهند لکن نزد همه‌کس از اهالی آن ولایت یا قریه معلوم است که در آنجا مقدس‌ترین اشیای معبد نهفته است و آن شیء را «شینتای»  shintai  گویند، یعنی «جسم نیکو» این شیء نهانی مقدس را کمتر در معرض نمایش قرار می‌دهند، مگر در بعضی مواقع خاص؛ گرچه آن قیمت و ارزش مادی ندارد ولی غالباً چیز کوچکی است که آن را در دستاری از حریر با قماش پیچیده و در چند جعبه‌های ظریف درون یکدیگر نهاده‌اند و آن‌ها عبارتند از شمشیری کهنه یا خنجری قدیمی با یک قطعه آینه یا گاوله‌ای از بلور یا جسمی از طومار پوستی است که به روی آن کلماتی مسطور است. به این شیء مقدس مردم آن ناحیه و بزرگان قبیلۀ محلی از عهد دیرین دلبستگی و احترامی خاص مبذول می‌داشته و می‌دارند و یادگار اجداد و نیاکان باستانی آن قبیله است و آن‌ها رمز و علامت یک قوۀ نهایی فوق بشری می‌باشد و بالأخره سالی یک‌بار در هنگام عید سالانه اهالی قریه آن را روی ارابۀ مقدس نهاده در خیابان‌ها و معابر طواف می‌دهند و پرچم‌ها و بیرق‌ها در جلو و نوازندگان و منادیان با ماسک‌های عجیب و غریب که به صورت نهاده‌اند از دنبال حرکت می‌کنند و دخترکان خوب‌رو و به نوای آن آلات موسیقی و طبل و نی رقص می‌کنند.[3]

در ذیل برخی از مشهورترین معابد آیین شین‌تو را معرفی می‌کنیم:

۱.     معبد فوشیمی ایناری تایشا

این معبد شین‌تو که به خدای برنج؛ یعنی ایناری اختصاص دارد، به دلیل هزاران دروازۀ قرمز رنگ که مسیری زیبا از دل جنگل تا معبد مقدس را می‌سازد، شهرت دارد.[4]

دربارۀ تاریخ دقیق ساخت معبد فوشیمی‌ ایناری حرف و حدیث‌های گوناگونی وجود دارد؛ زیرا همۀ بخش‌های آن یک‌باره ساخته نشد؛ اما اغلب می‌گویند که این عبادت‌گاه در دورۀ هی‌‌آن (Heian)؛ یعنی بین سال‌های ۷۹۴ تا ۱۱۸۵ میلادی ساخته شد. هی‌آن در واقع آخرین بخش از دورۀ باستان در جاپان است و پس از آن دورۀ فئودالی آغاز می‌شود. معبد فوشیمی ایناری بین سال‌های ۱۸۷۱ تا ۱۹۴۶ میلادی به محبوبیت زیادی دست یافت و در همین بین به صورت رسمی با عنوان یکی از بهترین و مهم‌ترین عبادتگاه‌های جاپان شناخته شد. برخی می‌گویند که در سال ۸۱۶ میلادی مکان دقیق معبد اصلی فوشیمی ایناری را مشخص کردند؛ زیرا یکی از راهبان والامقام جاپانی به نام کوکای (KUKAI) دوست داشت که چنین عبادتگاهی در فوشیمی ساخته شود.[5]

۲.     معبد میجی گو

یکی از اولین امپراتوران در دوران مدرن که کشور را به یکی از قدرت‌های مهم جهانی تبدیل کرد، امپراتور میجی بود. این امپراتور به قدری در جاپان محبوب بود که معبدی به نام و یاد او همسرش ساخته شد. در ایام سال نو این زیارتگاه بیش از 3 میلیون بازدید کننده برای نماز هاتسومود و در باقی ایام، اغلب میزبان مراسم عروسی سنتی شین‌تو است.[6]

در مورد ساخت‌وساز این معبد نیز اقوال و نظریات مختلفی منقول است.

۳.     معبد هیداسانوگو

معبد هیداسانوگو، یکی از معابد مهم دین شین‌تو در شهر تاکایامای جاپان است که بنایی با معماری جاپانی منحصربه‌فرد و زیبا دارد. در این معبد هر ساله، جشنوارۀ مهم جاپانی با نام جشنوارۀ شین‌تو سانو ماتسوری برگزار می‌شود و توریست‌های زیادی برای دیدن این جشنواره به شهر تاکایاما سفر می‌کنند.[7]

۴.    معید یاساکا

یکی از زیباترین معابد شین‌تو در کیوتو[8]، معبد یاساکا می‌باشد. این معبد در حقیقت، یک بت‌کدۀ 5 طبقه و زیبا است که در شرق کیوتو قرار دارد. این معبد بزرگ با نام معبد گیون نیز شناخته می‌شود و مرکز جشنوارۀ سالانۀ گیون است. سوسانو- نو- میکوتو، خدای شین‌تو که در قرن هفتم ساخته شد، نمادی از رفاه و محافظت در برابر آفت می‌باشد. یکی از آیین‌های که هنگام حضور در معبد یاساکا انجام می‌شود، نوشتن دعا، آرزو یا فکر بر روی یک کاغذ کوچک و بستن آن به درختی است که با کمان‌های کاغذی کوچک پوشیده می‌شود.[9]

۵.     معبد کامیگامو جینجا؛

۶.     معبد ماتسو- تایشا؛

۷.     معبد کینانو تنمانگو؛

۸.     معبد سیمی کیوتو.

دروازۀ توری

یکی از مواردی که در آیین شین‌تویی بسیار معتبر و مشهور است دروازۀ توری است. این دروازه جایگاه بسیار مهمی نزد مردم جاپان دارد و آن را دروازۀ ورود به معابد و ایزدکده‌های‌شان می‌دانند. تعداد دروازه‌های هر معبد با معبد دیگر فرق دارد، برخی از معابد دروازه‌های زیادی دارند و بعضی نیز کم‌تر.

توری‌ها به سردروازه‌های ورودی به محوطۀ ایزدکده‌های شین‌تویی هستند که با این سردروازه‌ها شناخته می‌شوند. به اعتقاد پیروان شین‌تو توری مرز میان این دنیا و دنیای خدایان است. توری ارواح خوش‌یمن را به درون ایزدکده راه داده و شیاطین و ارواح خبیث را دور می‌کند. توری‌ها عمدتا سرخ رنگ و از جنس سنگ یا چوب هستند. جاپانی‌ها معمولا هنگام عبور از توری تعظیم می‌کنند و پس از عبور از آن توصیه می‌شوند از کناره بگذرند؛ زیرا میان دروازه راهرو ویژه‌ای برای گذر کامی‌‌ها است که معمولاً با سنگ‌ریزه پوشیده شده است.[10]

یادآوری ۱

همان‌گونه که قبلا بیان شد تعداد معابد شین‌تو که مردم در آن به عبادت می‌پزدازند و یا به آن‌جا می‌روند و مراسم اجرا می‌کنند خیلی زیاد هستند، ما در صدد آن نبودیم تا همۀ معابد را برای خوانندگان محترم بیان کنیم. اگر بخواهیم به همۀ معابد بپردازیم مثنوی هفتاد من کاغذ لازم است و این از توان ما خارج است و البته شاید ذکر این مقدار معابد برای خواننده نیز مفید نباشد؛ چون تعدادشان خیلی زیاد است،  تا جایی که فقط در شهر کیوتو جاپان 400 عدد معبد وجود دارد: «کیوتو، یک شهر باستانی با قدمت تاریخی طولانی است و بیش از 400 معابد شین‌تو دارد.»[11]. در این تحقیق تلاش کردیم تا چند عدد از معابد مهم و مشهور آیین شین‌تو را مختصرا معرفی کنیم.

یادآوری ۲

هدف از بیان معابد و ایزدکده‌های ‌آیین شین‌تو، آشنایی بیشتر با این آیین است تا خوانندگان عزیز متوجه شوند که در این آیین، مردم در کجا و به چه صورت عبادت می‌کنند. هدف تبلیغات و جذب توریست‌ها برای کشور جاپان نیست. بیان معابد در هر آیینی اهمیت بسزایی دارد و نباید نادیده گرفته شود؛ زیرا معابد در هر دین و آیینی، در بیدارسازی مردم، ایجاد الفت، مودت و دوستی نقش بسیار ارزنده‌ای دارد. به عنوان مثال در دین اسلام، مساجد پایه‌های آغازین حکومت اسلامی بودند که برنامه‌های منظم و دقیق از آن‌جا شروع شد. مردم گروه‌گروه به مسجد می‌آمدند و برای دعوت، جهاد و سایر امور زندگی برنامه‌ریزی می‌شد؛ لذا ما نیز از همین‌ رهگذر به معابد و ایزدکده‌های شین‌تو پرداختیم تا بدانیم که این معابد در زندگی مردم چه نقشی دارد و تعلق و ارتباط مردم با آن‌جا چگونه است.

یکی از نویسندگان در این باره می‌نویسد: «معابد [آیین شین‌تو] این روزها در حمایت از امور اجتماعی، رفاه اجتماعی و انجمن‌های خیری در درون مناطقی که آن‌جا وجود دارند، سهم بسزایی دارد؛ موضوعی که باعث تقویت عقیدۀ ایمان به کامی می‌شود.»[12]

ادامه دارد…

بخش قبلی | بخش بعدی