آیین شین‌تو «بخش ششم»

نویسنده: ابوعائشه

آیین شین‌تو

بخش ششم

انواع کامی

در منابع مختلف، کامی‌ها در دسته‌بندی‌های متفاوت به چندین نوع تقسیم می‌شوند؛ اما ما در این‌جا به برخی از این انواع می‌پردازیم:

کامی‌های طبیعت؛

کامی‌های اجدادی؛

کامی‌های مرتبط با انسان.

تلاش‌های بی‌شماری برای طبقه‌بندی کامی از منظر پدیدارشناسی صورت گرفته‌است. بیش‌تر محققان از دو نوع کامی طبیعت و کامی اجدادی سخن می‌گویند، در حالی‌که عده‌ای دیگر کامی را به سه نوع: کامی خانواده، کامی محلی و کامی قیم، تقسیم‌بندی کرده‌اند. هرچند این نکته درخور توجه است که اغلب کامی‌ها به طور گسترده تنها در یک طبقه گنجانیده نمی‌شوند، بلکه به طور هم‌زمان در چند طبقه قابل بررسی‌اند، به طور مثال بیش‌تر کامی‌های طبیعت هم‌زمان به طبقۀ کامی اجدادی، کامی خانواده و کامی قیم هم می‌باشند.[1]

برتری کامی آسمانی بر کامی زمینی

جاپانی‌ها حتی در بین کامی‌هایی که برای خود به عنوان اله و معبود انتخاب کرده‌اند، تفاوت قایل می‌شوند و برخی را بر برخی دیگر ترجیح می‌دهند.

در آیین کهن شین‌تو، کامی آسمانی گران‌قدرتر و مقدس‌تر از کامی زمینی بود و به صورت سمبلیک با چیزهای معینی مورد تقدیس قرار می‌گرفت؛ هم‌چون تقدیس آیینه که سمبل الهه اماتراسو[2] است و تقدیس آن هم‌چنان در معابد شین‌تویی رایج و متداول است.[3]

تعداد کامی‌ها

تعداد دقیق کامی‌ها در دین شین‌تو مشخص نیست، منابع در این باره چیزهای متفاوتی گفته‌اند. البته تمام منابع بر این موضوع باهم توافق دارند که تعداد کامی‌ها نامشخص و نامعلوم است و آن‌چه را ذکر کرده‌‌اند، احتمال کم و زیاد در آن وجود دارد.

اساطیر مذهبی شین‌تو از «هشت میلیون» کامی سخن می‌گویند که تعبیری از عدد بی‌نهایت است و به طور مستمر هر از چندی گروه‌های جدیدی از کامی به منصۀ ظهور می‌رسند.[4]

این امر نشان می‌دهد که تعداد در بین کامی‌ها معیار نیست؛ چون امکان سرشماری و حساب وجود ندارد؛ زیرا هرازگاهی کامی‌های جدید، پیدا می‌شوند و این موضوع، دسترسی و حساب را دشوار می‌سازد. ازهمین جهت می‌‌توان گفت تعدادشان نامعلوم است.

تعداد کامی‌ها بسیار زیاد است، به طوری که گفته می‌شود هشت میلیون کامی در جاپان شناخته شده و به وجودشان باور راسخی استوار است. به مجموع کامی‌ها، یائوزورو نیز گفته‌اند. تعداد زیادی از این کامی‌ها در سطح ملی محبوبیت دارند و باقی در جوامع روستایی و حتی خانوادگی مطرح هستند. به‌گونه‌ای که هر خانواده کامی اجداد خاص خود را ممکن است داشته باشد.[5]

عده‌ای می‌‌گویند که هشت میلیون کامی، تعبیری از عدد بی‌نهایت است؛[6] زیرا طبق آن‌چه قبلا ارائه شد، بیشتر مردم جاپان در خانه‌های خود یک کامی اجدادی دارند و آن را تقدیس و احترام می‌کنند. با این حساب معلوم می‌شود که تعداد کامی‌ها بیشتر از آن‌چه است که این‌جا بیان گردید؛ چون‌که این کامی‌ها تنها در خانه‌ها نیستند، بلکه در معابد نیز وجود دارند. البته باید دانست مردم جاپان به هرچیزی که مرتبط به طبیعت باشد نیز کامی می‌گویند.

در دینی که این تعداد کامی یا به اصطلاح خود مردم جاپان خدا و اله وجود داشته باشند، مردم چگونه بتوانند عبادت کنند. بین این مردم و مردم عرب در زمان جاهلیت، شباهت بسیار نزدیکی یافت می‌شود، در میان آنان نیز هر فرد برای خودش بت خاصی داشت و آن را عبادت می‌کرد و گاهی بت‌های خانوادگی داشتند و تعداد زیادی از بتان را در معابد خود نیز قرار داده بودند (به ویژه در خانۀ کعبه که آن زمان صدها بت وجود داشت.)

اهمیت و جایگاه کامی در دین شین‌تو

کامی مهم‌ترین واژۀ در آیین شین‌تو است. کامی در آیین شین‌تو، جایگاه بسیار اساسی و مقدسی دارد. باید دانست که جایگاه کامی در آیین شین‌تو، ریشه‌ای و محوری است، طوری که بدون درک مفهوم کامی و نشناختن جایگاه آن، فهمیدن آیین شین‌تو عملا ناممکن است. نقش کامی در آیین شین‌تو تا حدی است که جاپانی‌ها آن را بخشی جدایی‌ناپذیر از این دین و زندگی می‌دانند. کامی‌ها در بین خود، جنبه‌های مثبت و منفی دارند و بسیار مورد توجه مردم جاپان هستند.

احساس پیروان شین‌تو در برابر کامی، احساس بیم کودکی است که پس از طی طریق در جنگلی روشن، به ناگاه خود را در برابر غاری تاریک و پوشیده از درختان کاج بیابد. آنان اموات و نیاکان خویش را نیز با چنین احساسی می‌پرستند. الهه‌گان – آنان که در بالا هستند – نه تنها واجد انفاس قدسی و ارواحی متعالی نیستند، بلکه خصائل آنان صورتی انتزاعی و همین خصائل سخیف دنیایی است. تلاش اسطوره‌های کامی – نو – میچی عموما متوجه وقایع طبیعی و ظاهری است و هرگز به وقایع باطنی نمی‌پردازند.

جایگاه و اهمیت کامی نزد جاپانی‌ها آن‌قدر است که آنان، باور دارند که انسان به واسطۀ کامی به وجود آمده است. همۀ انسان‌ها فرزندان کامی هستند، آن‌ها زندگی خود را از کامی گرفته‌اند و توسط او زندگی خود را ادامه می‌دهند و هر فردی از انسان، شعله‌ای از قداست کامی در خود دارد.[7]

ایمان حقیقی شین‌تو بر این پایه بوده و هست که باور به کامیِ متشخص، راهی برای رسیدن به سعادت است و در فراسوی تکثر کامی‌ها هیچ حقیقت توحیدی‌ای نهفته نیست، کامی‌ها وجودهایی انتزاعی هستند که به دعاهای انسان پاسخ می‌دهند و هر کسی بنابر خواسته‌ای که دارد می‌تواند با یکی از آن‌ها ارتباط برقرار کند.[8]

کامی‌ها گرچه در بین مردم جاپان اهمیت بسزایی دارند و مردم آن‌ها را مقدس می‌شمارند و گاهی برای رفع حاجت‌ها و نیازهای خود آن‌ها را فرا می‌خوانند و با آنان ارتباط برقرار می‌کنند؛ اما برخی از کامی‌ها، کامی شر هستند که به مردم اذیت و آزار می‌رسانند و مردم از آن، ترس و هراس دارند و برای دفع آن دعا و مراسم برگزار می‌کنند.

تعداد از کامی‌ها هستند که وقتی انسان بخواهد شر آن را از خود دور کند و خشمش را فروکش نماید، باعث اذیت و آزار برای انسان می‌شوند؛ از همین جهت برای دفع شر و آرامش غضب آن‌ها مردم به آن‌ها هدایا تقدیم می‌کنند و مناسک دینی به جا می‌آورند و به سراغ رهبران مذهبی شین‌تو می‌روند و از آنان تقاضا می‌کنند تا برای دفع شر این کامی‌ها مراسم اجرا کنند.[9] آنان معتقدند که حتی نیروی منفی را با عبادت صحیح می‌توان به سود خود به کار گرفت. معنای نهفته در این باور آن است که نیروهای طبیعت [که نزد آنان کامی، اله و معبود هستند] هم سازنده و هم ویران‌گرند و این‌که زندگی دربرگیرندۀ هم سازگاری و هم ناسازگاری و هم جنگ و صلح است. قلمرو ارواح خارق‌العاده، خارج از حیطۀ تعابیر اخلاقی بشر است.[10]

کامی‌ها لزوما خوب نیستند. در سایۀ ابهام واژۀ «مقدس» می‌توانند نیروهای خیر و شر هر دو را باهم داشته باشند… کامی‌ها تنها در برگیرنده «برتر»، «شکوهمند» و «خیر» نیستند، بلکه موجودهای شر و خطرناک و مرموز و استثنایی هم کامی هستند.[11]

ادامه دارد…

بخش قبلی | بخش بعدی