آیین شین‌تو «بخش چهارم»

نویسنده: ابوعائشه

آیین شین‌تو

بخش چهارم

صورت‌های شین‌تو

در آیین شین‌تو سه صورت وجود دارد: پرستش اجداد خانواده، پرستش نیاکان و عشیره و پرستش امپراتوران و خدایان جاپانی. امپراتور یا نمایندگان او هرساله هفت بار از نیای آسمانی دودمان امپراتوری یاد می‌کردند و در مواردی که کشور به عمل مقدسی می‌پرداخت به نام او دعا می‌خواندند. آیین شین‌تو مشتمل بر اعتقادات و مراسم پیچیده و قوانین اخلاقی و کاهنان مخصوص نبود و صحبتی از بهشت و جاودانگی نمی‌کرد. فقط مؤمنان [کسانی‌که به آیین باور دارند] را موظف می‌کرد که گاه‌گاه به زیارت جاهای متبرک بشتابند و با زهد و تقوا به گذشته و نیاکان امپراتور حرمت گذارند.[1]

برخی نیز معتقدند که شین‌تو به چهار صورت است. «در طول تاریخ، دین شین‌تو در لایه‌های مختلف اجتماعی دارای پیروان خاص خود بوده و در هر عرصه‌ای با ویژگی‌های آن لایه تطابق یافته‌است. ازاین‌رو می‌توان عمدتا از چهارگونه شین‌تو سخن گفت که عبارت‌اند از:

۱.      شین‌توی معابد؛

۲.      شین‌توی دربار امپراتور؛

۳.      شین‌توی فرقه‌ای؛

۴.     و شین‌توی عامه.

هرچهار گونۀ فوق در مباحث معرفت‌شناختی در پای‌بندی به تاریخ کهن و اساطیر شین‌تو اشتراک نظر دارند؛ ولی در زمینۀ مناسک دینی اختلافاتی دربین آن‌ها وجود دارد و هر یک جلوه‌ها و نمادهای خاص خود را دارند.[2]

البته باید دانست که این نظر نیز متفق‌علیه نیست؛ زیرا نویسندۀ کتاب «موسوعة تاریخ الأدیان»؛ فراس السواح، اشکال و صورت‌های دین شین‌تویی را بیش از این گفته است. وی در کتابش برای شین‌تو، پنج نوع ذکر کرده‌است و هر کدام را با تفصیل بیان نموده ‌است. ما در ذیل به طور خلاصه هر کدام را بیان می‌کنیم:

۱.     شین‌توی دربار امپراتور

این نوع شین‌تو به مراسمی گفته می‌شود که برای ارواح امپراتورها و اجداد گذشتگان برگزار می‌شود و مراسم آن در نهادی رسمی و حکومتی برگزار می‌شود. فرق این نوع شین‌تو با سایر انواع آن این است که در مراسم این نوع شین‌تو، خود امپراتور حاضر می‌شود و به انجام مناسک و عبادات می‌پردازد. از سوی دیگر این نوع شین‌تو، گونه‌های از عبادات قدیمی را دربر می‌گیرد که با تغییر زمانه بسیار تغییر نکرده‌اند. با وجود اهمیت و جایگاهی که این نوع شین‌تو دارد، بازهم برای عموم مردم شرکت و حضور در مراسم آن میسر نیست.

۲.     شین‌توی مقامات دینی

این نوع شین‌تو با نظام فراگیری از باورها و با اهمیتی که به تقالید و جنبش‌های دینی‌ای که برای بزرگ‌داشت کامی برگزار می‌شود، متمایز است. در ماه دسامبر سال ۱۹۵۴ میلادی، شین‌توی دولت لغو گردید و با تشکیل «هیئت مقام شین‌تو» در ماه فبروری سال ۱۹۴۶ میلادی شین‌توی مقامات از شین‌توی دولتی، جدا شده و هویت دینی خاص خود را کسب کرد.

۳.     شین‌توی دولت

ابتکار سیاسی‌ای است که در عصر خانوادۀ میجی در سال ۱۸۶۸ م شروع شد. این نوع شین‌تو به شین‌توی گفته می‌شود که آمیخته‌ای از شین‌توی مقامات و شین‌توی امپراتوری باشد. شین‌توی دولتی برای رسیدن به صورت اصلی آن که از ادیان دیگر متمایز گردد، چندین سال را دربر گرفت. این شین‌تو به مثابۀ یک نهاد حکومتی بود و کاهنان و عابدان آن نیز همانند کارمندان حکومت بودند.

۴.    شین‌توی طوایف

مفهوم شین‌توی طوایف در دسته‌بندی حکومتی به سیزده سازمان دینی‌ای اشاره دارد که طی سال‌های اخیر عصر خانوادۀ ایدو و سال‌های اول عصر خانوادۀ میجی تشکیل شدند. تا پایان عصر خانوادۀ ایدو در سال ۱۸۶۸ میلادی، حکومت به دین بودایی توجه خاصی داشت و دین شین‌تو را نادیده می‌گرفت و مسیحیت را حرام می‌دانست. وقتی حکومت میجی سرکار آمد، جایگاه شین‌تو را بالابرد و دین بودایی را نادیده گرفت، البته این حکومت بعدها تحت فشار حکومت‌های اروپایی به دین مسیحیت نیز اجازۀ ظهور داد.

۵.      شین‌توی مردمی (ملی)

این نوع شین‌تو آمیخته‌ای از باورهای خرافی و رسوم سحری -دینی برای عموم مردم- است. برعکس آیین بودایی و مسیحی، شین‌توی مردمی اصلا نه قوانینی دارد، نه هم مبادی و نه هم عضویتی. این نوع شین‌تو از قبول عادات و دیدگاه‌های شین‌تو در زندگی روزمره، سرچشمه می‌گیرد.[3]

اسطورۀ شین‌تو در تاریخ

اسطورۀ شین‌تو بسیار درهم آمیخته و طولانی است و باید به دقت در آن نگریست و وقایعی که در حول و حوش مبدأ و منشأ آن به وقوع پیوسته و موجب و موجد وقایع و حوادث عظیم شده درنظر آورد. این افسانۀ باستانی منبعث از احساسات و عواطف آن مردم نسبت به مظاهر طبیعت است و چندان از عقاید دیرین ارواح‌پرستی (آنیمیزم) جلوتر نرفته است. مثلا خدای نرینه (ایزاناگی) و مادینه (ایرانامی) دو صورت است از اندیشۀ مردم جاپان از عالم کون که اولی خدای آسمان و پدر کل است و دومی خدای زمین و مادر کل است. جزئیات وقایعی که بین آن دو به وقوع رسید هریک اشاره و کنایه به حوادثی است که در طول هرسال و گذشت فصول در عالم نباتات و میاه واقع می‌شود.[4]

ادامه دارد…

بخش قبلی | بخش بعدی