غار قرهکمر در ولایت سمنگان افغانستان، یکی از جاذبه‌های شگفت‌انگیز گردشگری این کشور است. با تاریخی که به بیش از ۳۰ هزار سال پیش برمی‌گردد، این غار نه تنها محل زندگی غارنشینان باستانی بوده بلکه به عنوان نمادی از تمدن و فرهنگ کهن افغانستان شناخته می‌شود. موقعیت جغرافیایی ویژه‌ی این منطقه و مناظر طبیعی بی‌نظیر آن، قرهکمر را به مقصدی جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کرده است. با توجه به آثار باستانی و تاریخی موجود در این غار، گردشگری در قرهکمر می‌تواند به حفظ هویت فرهنگی و تقویت اقتصاد محلی کمک شایانی کند.
قرهکمر
یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری و دیدنی افغانستان، غار قرهکمر در ولایت سمنگان است. ولایت سمنگان یکی از قدیمی‌ترین شهرها و مکان‌های زندگی بشر قدیم بوده است. همان‌طور که می‌دانید، کشور ما یکی از بزرگ‌ترین سرزمین‌هایی است که قدیمی‌ترین شهرهای دوران کهن را در خود دارد. این مسئله ارتباط مستقیم با وضعیت جغرافیایی افغانستان دارد که با داشتن دامنه‌های بلند کوه‌های مشرف بر دره‌ها و جلگه‌های وسیع، برای زندگی غارنشینی بسیار مناسب بوده است. غار قرهکمر در شمال شهر ایبک ولایت سمنگان، بین پلخمری و تاشقرغان، مراحل زندگی غارنشینی در ارتفاعات این کشور را به نمایش می‌گذارد. ارتفاع این غار از سطح دریا ۲۳۰۰ فوت و ارتفاع آن از سطح جلگه ۱۲۵ متر می‌باشد. در واقع، قرار گرفتن این سرپناه در ارتفاعات به دلیل ترس انسان از غافلگیر شدن توسط حیوانات درنده و دشمنان دیگر و همچنین داشتن چشم‌انداز وسیع جهت شکار بوده است. غار قرهکمر به جهت جنوب بوده و تمام روز از نور آفتاب بهره‌مند می‌باشد. در نزدیکی غار آب وجود دارد و حیوانات نیز به کثرت در اطراف و پیرامون این غار دیدنی و طبیعی و در جلگه وسیع رفت و آمد می‌کرده‌اند. وجود مواد سوخت نیز به مجموع سبب شده تا این غار زیبا و شگفت‌انگیز دوران کهن، سال‌ها مسکن و مأوای انسان‌های عصر حجر باشد.
بر اساس پژوهش‌ها و مطالعات باستان‌شناسی که از این مکان دیدنی صورت گرفته است، قرهکمر در دوره‌های فلز (آهن) نیز مسکن و محل زندگی انسان‌ها بوده است. مردم و باشندگان این مکان تاریخی و باستانی، در این دوره‌ها به رمه‌داری و نگهداری حیوانات اهلی چون بز مشغول بوده‌اند که سطح صیقلی دیوارها این امر را تأیید می‌کند. سطح غار قرهکمر از قشرهای متنوع پوشیده شده و در تمام طبقات این غار آثار زندگی مشهود و آشکار است. استخوان حیوانات و ابزار سنگی چخماقی و… که این آثار مربوط به دوره قدیم حجر می‌باشد و از زندگی دوره جدید حجر در آن اثری زیاد وجود ندارد.
دکتر «کارلتن کن» بر اساس آثار مکشوفه از این غار که شامل ابزار سنگی چخماقی، استخوان حیوانات، خاکستر و ذغال می‌باشند، چهار دوره زندگی را در این غار دیدنی تعیین نموده است که بدون شک پناه‌گزینان قرهکمر در هر چهار دوره شکارچی بوده‌اند. مسکن‌گزینان اولیه قرهکمر که نشانه‌های حیات آن‌ها در طبقه نصواری (سبزرنگ) غار و در دامنه‌های کوه مشاهده گردید، دارای ابزار دوره موسترین نیز بوده‌اند. در مرحله دوم زندگی قرهکمر، تیغ‌های چخماقی در عمق نیم متری قشر طبقه اولی رسوبات غار به تعداد بسیار زیاد مشاهده شده است. گویا این ساکنان در شکار مهارت ویژه و خاص بیشتری نسبت به دیگر هم‌نوعان خود داشته‌اند و به وسیله چخماق آتش می‌افروختند. مرحله سوم زندگی در این غار با مرحله دوم تفاوت چندانی نداشته است و در مرحله چهارم زندگی، ابزاری شبیه به ابزار متوسط حجر (مزولیتیک) مشاهده شده است. جالب این که در طبقه پایانی (فوقانی) این غار، حتی تکه‌هایی از ظروف سفالی نیز یافت گردیده است.
به هر حال، زندگی در قرهکمر بر اساس مطالعات کربن ۱۴ که روی ذغال این غار در فیلادلفیا و شیکاگو به عمل آمد، ابتدایی‌ترین مراحل اشغال غار را در حدود ۳۰-۵۰ هزار سال پیش از امروز تخمین می‌زند. طبق این مطالعات، قدامت برخی از تکه‌ها و ذغال طبقات فوقانی غار به حدود ۱۰۵۸۰ سال قبل نسبت داده می‌شود. به نظر می‌رسد که شکارچیان قرهکمر تا حوالی ده هزار سال قبل از امروز همچنان با تکاپو در این غار می‌زیسته‌اند و پس از آن، شکارچیان هندوکش از پناهگاه‌های مرتفع خود پایین آمده و به طرف جلگه‌ها، وادی‌ها و رودهای بزرگ حرکت کردند.
اهمیت گردشگری قرهکمر سمنگان و تأثیر آن در فرهنگ و توسعه اقتصاد کشور زیاد است. قرهکمر با آثار باستانی و تاریخی خود، بخشی از هویت فرهنگی افغانستان را تشکیل می‌دهد. گردشگران با بازدید از این منطقه، با تاریخ و تمدن‌های مختلف آشنا می‌شوند. مناظر زیبا، کوه‌ها و دره‌های این منطقه، فرصتی برای فعالیت‌های گردشگری طبیعی مثل کوه‌نوردی، پیاده‌روی و عکاسی فراهم می‌کند. این زیبایی‌های طبیعی می‌توانند جذابیت بیشتری به گردشگری ببخشند.
تقویت اقتصاد محلی و توسعه گردشگری می‌تواند به رونق اقتصادی در سمنگان کمک کند. با افزایش تعداد گردشگران، فرصت‌های شغلی جدید در زمینه خدمات، راهنمایی گردشگری و صنایع دستی ایجاد می‌شود. گردشگری می‌تواند به حفظ و ترویج فرهنگ محلی و سنت‌های مردم قرهکمر کمک کند. آشنا شدن گردشگران با آداب و رسوم محلی می‌تواند به حفاظت از این میراث فرهنگی منجر شود و باعث آموزش و آگاهی شود. بازدید از قرهکمر می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی درباره تاریخ و فرهنگ افغانستان و اهمیت آن در دنیای معاصر کمک کند. گردشگری در قرهکمر سمنگان نه تنها فرصتی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی فراهم می‌آورد، بلکه می‌تواند به تقویت اقتصاد، حفظ فرهنگ محلی و معرفی تاریخ غنی این منطقه کمک کند.
نتیجه‌گیری
گردشگری در غار قرهکمر سمنگان، فرصتی استثنایی برای کشف تاریخ و فرهنگ غنی افغانستان فراهم می‌آورد. این منطقه با زیبایی‌های طبیعی و آثار باستانی‌اش، پتانسیل بالایی برای جذب گردشگران دارد و می‌تواند به رونق اقتصادی سمنگان کمک کند. با افزایش تعداد گردشگران، فرصت‌های شغلی جدید در زمینه خدمات، صنایع دستی و راهنمایی گردشگری به وجود می‌آید که به توسعه پایدار جامعه محلی منجر خواهد شد. همچنین، آشنایی گردشگران با فرهنگ و سنت‌های محلی، به حفاظت از میراث فرهنگی این منطقه کمک خواهد کرد. در نهایت، غار قرهکمر می‌تواند به عنوان نمادی از تاریخ و فرهنگ افغانستان، نقش مهمی در افزایش آگاهی عمومی درباره این سرزمین داشته باشد.
By محمد فاتح