نویسنده: ابوعرفان
اهمیت امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر
در دنیای علم و تکنولوژی، هر بحث و موضوعی با تعریف و اهمیتش بهتر و کامل‌تر شناخته می‌شود. در قرآن عظیم‌الشأن نیز برای اهمیت امر به معروف و نهی از منکر آیات مختلفی وجود دارد و در واقع، این وجیبۀ الهی در دین اسلام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که توجه خاصی به آن مبذول شده است. در ادامه، به برخی از مواضع مشهور در این زمینه اشاره می‌شود:
-
امر به معروف و نهی از منکر یک ضرورت بشری است؛ شیخ‌الاسلام ابن‌تیمیه رحمه‌الله با استدلال از آیۀ «إِنَّ النَّفسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ»؛می‌نویسد: «هر بشری که در روی زمین است، امر و نهی برایش یک ضرورت جدی است و بر او لازم است که امر و نهی کند، حتی اگر تنها باشد، باز هم بر او لازم است خود را به معروف امر کند و از منکر باز دارد.»
-
امربه‌معروف و نهی از منکر، متصل پس از بحث ایمان به الله تعالی و ایمان به روز آخرت بیان شده است. این موضوع خود دلالتی بر فهم جایگاه و ارزش امر به معروف و نهی از منکر در دین مقدس اسلام است. آیۀ مربوط به این موضوع، در سورۀ آل‌عمران آیه ۱۱۴ آمده است که می‌فرماید: «يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ»؛ یعنی: «به الله و روز قیامت ایمان دارند و امربه‌معروف می‌کنند و از کار زشت و منکر باز می‌دارند».
-
امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر یکی از صفات پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وسلم است. الله تعالی در قرآن عظیم‌الشأن در توصیف پیامبرش می‌فرماید: «يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ»؛ یعنی: «آنان را به کارهای خوب فرمان می‌دهد و از زشتی [و کارهای ناپسند] باز می‌دارد و پاکیزه‌ها را برای‌شان حلال می‌گرداند و پلیدی‌ها را بر آنان حرام می‌کند.»
-
از جملۀ ویژگی‌های مردان و زنان مؤمن، امر به معروف و نهی از منکر قبل از دو رکن اساسی اسلام یعنی نماز و زکات بیان شده است. در قرآن‌کریم آمده است: «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ»؛ یعنی: «مردان مؤمن و زنان مؤمن دوستان [و یاور] یکدیگرند؛ امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و نماز را برپا می‌دارند و زکات را می‌پردازند».
-
امر به معروف و نهی از منکر، موجب نزول رحمت‌های الله تعالی می‌شود. صفاتی که در آیت زیر ذکر شده‌اند، همه از جملۀ صفات خیر برای بندگانی هستند که الله تعالی بر آنان رحمت کرده و الطاف خویش را بر آنان ارزانی می‌دارد. در قرآن آمده است: «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ»؛ یعنی: «مردان مؤمن و زنان مؤمن دوستان [و یاور] یکدیگرند؛ امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر می‌کنند و نماز را برپا می‌دارند و زکات را می‌پردازند و الله و پیامبرش را اطاعت می‌کنند، ایشانند که الله تعالی به زودی آنان را مورد رحمت خود قرار می‌دهد؛ بی‌گمان الله غالب و حکیم است.»
-
خلاف امر به معروف و نهی از منکر، یعنی امر کردن به منکرات و تشویق به انجام منهیات و بازداشتن از انجام کارهای نیک، از جملۀ صفات منافقانی است که خدای خود را فراموش کرده‌اند و الله تعالی نیز آنان را به فراموشی سپرده و توجهی به آنان نمی‌کند. خداوند متعال در قرآن‌کریم می‌فرماید: «الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمُنْكَرِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ»؛ یعنی: «مردان منافق و زنان منافق همه [همانند هم و] از یک گروه‌اند؛ به کارهای زشت فرمان می‌دهند و از نیکی‌ها بازمی‌دارند.»
-
از آنجایی که انسان جانشین خداوند متعال در زمین است و برقراری عدالت که قطعاً در سایۀ قدرت و حکومت مقدر است، از وظایف او است؛ خداوند متعال پس از اعطای مأموریت عدالت، به نیکی، صلۀرحم و نهی از فحشا و منکرات دستور می‌دهد. خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَى وَيَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ»؛ یعنی: «به راستی خدا به عدل، احسان، و بخشش به نزدیکان فرمان می‌دهد و از فحشا، منکر و ستم نهی می‌کند.»
