اهل سنت و جماعت برای اثبات اسماء و صفات خداوند متعال، دلایل فراوانی ارائه داده‌اند که در ذیل به‌طور نمونه به برخی از آن‌ها می‌پردازیم:
الف) آیات قرآن کریم
خداوند جل‌جلاله می‌فرماید: «هو الله الذی لا إله إلا هو الملک القدوس السلام المؤمن المهیمن العزیز الجبار المتکبر سبحن الله عما یشرکون هو الله الخالق البارئ المصور له الأسماء الحسنی یسبح له ما في السموات والأرض وهو العزیز الحکیم»؛ (اوست خدایی که معبود [راستینی] جز او نیست. پادشاه پاک سالم [از هر عیب] ایمنی دهنده، نگهبان، پیروزمند، جبار و متکبر. خداوند از آنچه شرک می‌آورند پاک است. اوست خداوند آفریدگار نوآفرین نقشبند. او نام‌های نیک دارد. آنچه در آسمان‌ها و زمین است او را به پاکی یاد می‌کند و اوست پیروزمند فرزانه.)
قال الله تعالی: «وإلهکم إله واحد لا إله إلا هو الرحمن الرحیم»؛ (و معبودتان، معبود یگانه است. معبود [راستینی] جز او نیست. بخشاینده و مهربان است.)
قال الله تعالی: «وکلم الله موسی تکلیما»؛ (و خداوند [بی میانجی] با موسی علیه‌السلام، سخن گفت.)
قال تعالی: «رضی‌الله‌عنهم ورضوا عنه»؛ (خداوند از آنان خشنود شد و [آنان نیز] از او خشنود شدند.)
در آیات بالا برای خداوند متعال نام‌ها و صفات زیادی استفاده شده است و این خود بزرگ‌ترین دلیل برای اثبات اسماء و صفات برای الله متعال است.
ب) أحادیث پیامبر صلیاللهعلیهوسلم
رسول‌الله صلیاللهعلیهوسلم می‌فرماید: «إن الله جمیل یحب الجمال»؛ «خداوند متعال زیباست و صفت زیبایی را دوست دارد.» در این حدیث برای خداوند متعال صفت زیبایی ثابت شد.
رسول‌الله صلیاللهعلیهوسلم فرموده‌اند: «من یرد الله به خیرا یفقهه في الدین، والله المعطي وأنا القاسم»؛ «کسی‌که خداوند متعال به او ارادۀ خیر داشته باشد، او را در دین فهم عنایت می‌کند. خداوند متعال [به هر کسی‌که بخواهد] عطا می‌کند و من تقسیم‌کننده هستم.»
رسول‌الله صلیاللهعلیهوسلم می‌فرماید: «ینزل ربنا تبارک‌وتعالی کل لیلة إلی السماء الدنیا حتی یبقی ثلث اللیل الآخر، یقول: من یدعونی فأستجیب له؟ من یسألنی فأعطیه؟ من یستغفرنی فأغفر له؟»؛ «پردورگارمان تبارک و تعالی در هر شب، هنگامی‌که یک‌سوم شب باقی می‌ماند، به آسمان دنیا نازل می‌شوند و می‌فرمایند: چه کسی مرا می‌خواند تا او را اجابت کنم؟ چه کسی از من طلب می‌کند تا به او ببخشم؟ چه کسی طلب استغفار می‌کند تا او را بیامرزم.»
این روایات که در بالا ذکر شدند و سایر روایت‌هایی که در کتاب‌های حدیثی معتبر ذکرشده‌اند همه نشانگر این هستند که تمام اسماء و صفات برای خداوند متعال ثابت بوده و هستند. در آیات و احادیث فراوانی که این تحقیق مختصر گنجایش بیان همۀ آن‌ها را ندارد، صفات زیادی از قبیل: خشم، غضب، رضایت، ضحک و… و هم‌چنان نام‌های بی‌شماری برای خداوند متعال بیان شده است و هیچ‌کسی نمی‌تواند منکر آن شده و یا آن‌ها را رد کند؛ زیرا در این صورت مخالفت ظاهر و آشکاری را با قرآن و سنت رسول‌الله صلیاللهعلیهوسلم شروع کرده است و این سرآغاز ضلالت و گمراهی است.
ج) دلایل عقلی
عقل سالم و فطرت درست، هیچ‌گاه اسماء و صفاتی را که خداوند متعال برای خود ثابت کرده است و یا توسط رسول‌الله صلیاللهعلیهوسلم برای خداوند متعال بیان شده‌اند، منکر نمی‌شود؛ زیرا عقل هیچ‌وقت بدیهیات و مواردی را که ظاهر و عیان هستند، انکار نمی‌کند.
هر موجودی باید حتماً متصف به صفتی باشد، فرقی نمی‌کند که این موجود خالق باشد و یا مخلوق، پس این صفت، یا صفت کمال است و یا صفت نقصان و در معبود، امکان صفت نقصان نیست؛ زیرا اگر در او صفت نقصان وجود داشته باشد، شایستگی و صلاحیت اله و معبود بودن را ندارد، پس وقتی خداوند متعال اله و معبود حقیقی است، باید تمام صفات او نیز صفات کمال باشند. و از اینجاست که می‌توان صفات را برای خداوند متعال ثابت ساخت.
پاسخ اهل سنت به دیدگاه جهمیه
آیات و احادیث عدیده‌ای وجود دارد که خداوند متعال عزّوجل در آن به اسماء و صفات متصف شده است و این اسماء و صفات صراحتاً بیان گردیده‌اند. حالا بااین‌وجود چگونه باور کنیم که فرقۀ جهمیه تمام این آیات و احادیث را نادیده گرفته و برای نفی أسماء و صفات الله متعال به دلیل عقلی چنگ زده‌اند. البته شاید عده‌ای در این میان نیز بگویند که یکی از دلایل آنان آیۀ قرآن کریم بود. درست است که آنان از آیۀ قرآن استدلال کرده‌اند؛ اما در همین استدلال، بزرگ‌ترین خطا را مرتکب شده‌اند و آن این‌که آنان از یک بخش آیه، استدلال کرده و بخش دیگر آن را نادیده انگاشته‌اند؛ مثلاً در این آیه: «لیس کمثله شیء وهو السمیع البصیر» فقط از بخش اول آیه استدلال نموده و بخش دوم آن را ترک کرده و نادیده گرفتند.
By محمد فاتح