فرقۀ جهمیه (بخش سیزدهم)

نویسنده: ابوعائشه

دلایل فرقۀ جهمیه

گروه جهمیه بر این‌که صفات را از خداوند منتفی سازند به عقل تمسک جسته و می‌گویند که در این صورت خداوند متعال با بندگان مشابهت پیدا می‌کند؛ از همین رهگذر، آنان علمای اهل سنت و تمام کسانی را که أسماء و صفات را برای خداوند متعال ثابت می‌کنند، مشبهه می‌نامند.

«جهمیه می‌گویند مراد از توحید نفی صفات است؛ آنان اسماء و صفات را از خداوند منتفی کردند و برای خداوند متعال چیزی را ثابت نکردند. صفت سمع، بصر، علم و قدرت را از خداوند متعال گرفتند و اسم سمیع، بصیر، علیم را نفی کردند و ادعا کردند که اگر ما برای خداوند متعال اسماء و صفات را اثبات بکنیم تشابه بین خالق و مخلوق ایجاد می‌شود؛ زیرا مخلوق سمیع است و اگر خالق نیز سمیع باشد، پس مشابهت پیدا شد و… . جهمیه می‌گویند: دلیل ما در نفی اسماء و صفات، این آیۀ کریمه است: «لیس کمثله شیء»؛ «چیزی مانند او نیست.»

به همین خاطر است که جهمیه به کسانی‌که اسماء و صفات را برای خداوند متعال ثابت می‌کنند، مشبهه می‌گویند و این نیز یکی از علامت‌های شناخت گروه جهمیه است؛ چنانچه ابن ابی العز حنفی می‌فرماید: «بسیاری از پیشوایان سلف صالح گفته‌اند: علامت جهمیه آن است که آنان اهل سنت را مشبهه می‌نامند؛ زیرا کسانی‌که اسماء و صفات خداوند را نفی می‌کنند، اثبات کنندگان آن‌ها را، مشبهه می‌گویند.»

فایده

تعطیل در لغت از مادۀ «عطل» به معانی زیر آمده است: «تهی بودن، بیکار بودن، عاطل و باطل ماندن، از کار انداختن و…» در قرآن نیز به یکی از مشتقات این ماده اشاره شده است، آنجا که می‌فرماید: «وبئر معطلة»؛ «و چاه‌هایی که بی‌استفاده رها گشته است.» و تعطیل نسبت به الله متعال: متروک گذاشتن اسماء، اوصاف و افعال الله سبحانه و تعالی و نفی کمالات مقدس او.

ادامه دارد…

بخش قبلی