فضای مجازی و رعایت حقوق زناشویی (بخش سوم)

نویسنده: عبدالحی «‌لیان»

2.2. افشا

کلمۀ «افشا» از دیگر واژگان محوری این پژوهش است که جهت تبیین بیشتر آن از لحاظ لغوی و اصطلاحی و نیز معنای مورد نظر از آن در این نوشتار، می‌سزد به بررسی‌ فشرده گرفته ‌شود.

الف) در لغت

ابن‌منظور، نویسندۀ کتاب «لسان العرب» واژۀ افشا را به «آشکار کردن» معنا نموده‌ است. وی بر این باور است که این واژه در همۀ موارد به همین معنا به‌کار گرفته می‌شود. مانند: «افشاء السرّ». صاحب «معجم مقاییس اللغه» در تعریف لغوی این کلمه می‌گوید: افشا یعنی آشکار شدن چیزی. بنابراین می‌توان گفت که معنای لغوی افشا اظهار، آشکار، ظهور و برملا کردن چیزی را گویند.

ب) در اصطلاح

واژه‌شناسان عرب در کاربرد اصطلاحی «افشاء» گفتارهای گوناگونی دارند؛ برخی آن را آشکار کردن چیزی در زمان‌ و مکان‌های متعدد معنا نموده‌اند. برخی‌ هم می‌گویند: افشا یعنی برملا شدن راز و اطلاع حاصل نمودن دیگران از آن به هر وسیلۀ ممکن. اما در این میان عده‌ای براین باوراند که واژۀ افشا در اصطلاح نیز به همان معنی لغوی آن استعمال می‌شود.

با تعمق در تعریف‌های ذکر شده آشکار می‌گردد که استعمال این واژه در لغت و اصطلاح تقریباً به یک معنی دلالت دارد. پژوهش حاضر نیز به همین نظر گرائیده است.

3. اسرار زناشویی از دیدگاه قرآن

خداوند متعال در آیات متعدد، خط و مرز روابط افراد خانواده، به‌ویژه چگونگی رابطۀ زن و شوهر را در پهنۀ زندگی و اموری که باید این دو رعایت کنند، بیان نموده است.

1.3. شاخصۀ همسر صالح

از جملۀ زنان برگزیده و منتخب قرآنی، آنانی هستند که از اسرار همسرداری نگهداری می‌کنند. خداوند متعال در سورۀ نساء این اوصاف شایسته را اینگونه بیان می‌کند: «… فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ…» ؛ ترجمه: «و زنان صالح، زنانی هستند که متواضع‌اند، و در غیاب (همسر خود)، اسرار و حقوق او را، حفظ می‌کنند.» این آیه در توصیف زنان صالحه به نگهدارندۀ «غیب» بودن آنان تصریح کرده است. اما مقصود از «حَافِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ» چیست؟ و چگونه می‌توان کراهیت اشتراک‌گذاری امور زناشویی را از آن به‌دست آورد؟ پیرامون تبیین این مطلب گذری بر دیدگاه مفسران گرانقدر خواهیم داشت.

علامه نسفی حنفی، پس از بررسی تفسیری این آیه به نکته‌ای ظریف در باب صالح بودن زن اشاره دارد و می‌گوید: «فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ أی: النِّساءُ الموصوفاتُ بالصَّلاح هُنَّ المطیعاتُ لله تعالی، والرَّاعیاتُ حقوق الأزواج فی غیبتِهم، فیحفظنَ أنفسهنَّ عنِ الغیرِ، ویحفظنَ أموالَ الأزواجِ أیضاً، ودلَّ علی أنَّ الصَّلاح هو أداءُ حقِّ الله تعالی وحقِّ الخلق.» ؛ زنان صالح، فرمان‌بردار الله هستند ودر نبود شوهر، رعایت‌کنندگان حقوق آن‌ها می‌باشند و خویشتن را از غیر حفاظت می‌کنند و اموال شوهر را نیز پاس‌دارانند. از این آیه نتیجه می‌گیریم که صالح بودن زن در گِرُوِ ادای دو حق است؛ ۱. حق الله ۲. حق بندۀ الله (شوهر).

بنابراین، همسر صالح زنی است که هر دو حق را ادا می‌کند و نسبت به هر دو حق دوراندیشانه عمل می‌نماید. به عبارتی دیگر، زنی که اعضای بدن خود را در انظار عمومی ارائه می‌کند و به اشتراک می‌گذارد، در واقع همسر صالحی نیست.

علامه آلوسی حنفی در تفسیر گرانسنگ «روح المعانی» در توضیح «حَافِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ» می‌فرماید: «أی: یَحفَظنَ أنفُسَهُنَّ وفُرُوجَهُنَّ فِی حالة غَیبَةِ أزواجهنَّ.» ؛ زنانی‌که در غیاب شوهر، خود و شرمگاه خویش را (از وقوع در امور ناپسند) نگه‌ می‌دارند.

علامه شوکانی در تفسیر این فرمودۀ الهی می‌نگارد: «حَافِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ أی: لِما یَجبُ حِفظُهُ عِندَ غَیبة أزواجِهِنَّ عَنهُنَّ مِن حِفظِ نُفُوسِهِنَّ وحِفظِ أموالِهم.» ؛ زنانی‌که در غیاب شوهر از نفس‌های خویش و اموال آنان نگهداری می‌کنند.

علامه ابن‌کثیر شافعی نیز در تفسیر این فرمودۀ الهی می‌نویسد: «حَافِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ أی: تَحفَظُ زَوجَها فِی غَیبَته فِی نَفسِها ومَالِهِ.»؛ زنی‌که در غیاب شوهر از نفس خویش و مال شوهر حفاظت می‌کند.

بدون تردید، برآیند همۀ این تفاسیر از مصداق «حَافِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ» حاکی از شمولیت حفظ نفس و آبروی خویشتن و نیز پاسداشت از مال، راز و حیثیت شوهر در دایرۀ لزوم و تکلیف است.

با این بیان، حفاظت زنان، چه آنانی که ازدواج کرده‌اند و یا در آینده ازدواج می‌کنند، از نفس خویش و اموال شوهر، شامل همۀ تصرفات غیرمعمول آنان در اموال شوهر و تعرّض‌شان به آبروی شوهر می‌شود؛ و چون اشتراک‌گذاری یا «استوری» گذاشتن روابط زناشویی از مصادیق بارز نمایاندن تمام بدن یا قسمتی از آن (مانند: دست، پا، چشم و…) است، با اطمینان می‌توان گفت که حفظ اسرار طرفین از شاخص‌ترین علایم همسر صالح است و افشای آن نیز خیانت به حقوق، عِرض و آبروی یکدیگر می‌باشد و بیان‌گر نافرمانی زن و فاسد بودن هردوی آن‌هاست.

ادامه دارد…

بخش قبلی