توجه به علومی که نیاز اساسی و اصلی مسلمانان بوده است، همواره در رأس اولویت‌های مسلمانان بود و آن‌ها با توجه با آموزه‌های دینی و فرامین پیامبر بزرگوار اسلام صلی‌الله‌علیه‌وسلم، تلاش زائدالوصفی در تحصیل و کسب آن‌ها داشته‌اند. یکی از این علوم، علم طب و پزشکی با تمام شعبه‌ها و شاخه‌های خود است. این علم که یکی از مهم‌ترین علوم در زمینۀ بقای نسل انسانی و تعادل ملت‌ها است، در عصر پیامبر بزرگوار اسلام و پس از ایشان در عصر خلفای اسلامی و رهبران مسلمانان موردتوجه و عنایت ویژه قرار گرفته بود و جایگاه ویژه‌ای در میان علوم موردنیاز مسلمانان کسب کرده بود.
دستورات پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وسلم در مورد طبابت
پیامبر بزرگوار اسلام صلی‌الله‌علیه‌وسلم در احادیث مختلفی به موضوعات طبی و تداوی امراض اشاره داشته‌اند. وقتی ایشان به مدینۀ منوره هجرت کردند، افراد مریض و بیمار نزد ایشان آمده و از ایشان شفا می‌خواستند، ایشان نیز برای آن‌ها دعای شفا می‌کردند و می‌فرمودند: «ای بندگان خدا! خود را تداوی کنید؛ زیرا خداوند هیچ بیماریِ را نفرستاده است مگر این‌که دوای آن را نیز فرستاده است.»
در حدیث دیگری آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌فرماید: «شفا در سه چیز است، در ضربۀ حجامت‌کننده، نوشیدنی عسل و داغ‌دادن با آتش، اما من امت خود را از داغ‌دادن با آتش منع می‌کنم.»
از ایشان روایت شده است که وی دستور به ساختن «تلبینه» (غذایی شبیه سوپ) داده‌اند و آن را برای مریض و فرد افسرده و غمگین مفید دانسته‌اند و فرموده‌اند: «همانا تلبینه قلب فرد بیمار را قوی می‌کند و غم واندوه را از بین می‌برد.»
در حدیث دیگری فرموده‌اند: «قارچ، خوراکی از غذای منّ (غذایی که بر بنی‌اسرائیل نازل شد) است و آب آن برای شفای چشم مفید است.» در زمینۀ علاج تب فرموده‌اند: «تب از زبانۀ جهنم است و آن را با آب خاموش کنید.»
اسلام برای ارزش‌دادن به طبابت و دوری از خرافاتی که در ساحۀ آن است از گذاشتن تمائم بر حیوانات، داغ‌کردن آن‌ها و خالکوبی‌کردن، فال‌بینی، ستاره‌بینی و دیگر خرافات رایج را منع کرد. به همین علت، پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم در میان جادوگر و طبیب تفاوت قایل شده‌اند و با بیان حدیث: «من أتی کاهنا أو عرافا فآمن بما یقوله فقد کفر بما أنزل علی محمد»؛ «هرکس نزد جادوگر یا پیش‌گو برود پس به آنچه می‌گوید ایمان بیاورد، به تحقیق که به آنچه بر محمد نازل شده است، کفر کرده است.» خط فاصلی در میان طبیب و کار او و افراد خرافه‌جویی مانند جادوگران و آینده‌بین‌ها تعیین کردند.
اسلام یک حقیقت علمی مهم را بیان کرده است که عبارت است از این‌که هیچ بیماری وجود ندارد مگر این‌که برای آن علاجی وجود دارد و اگر بعضی از بیماری‌ها وجود دارد که ما تداوی آن را نمی‌دانیم به کم‌کاری و کوتاهی ما در زمینۀ گسترش علم خود ما بازمی‌گردد و باید تلاش کنیم تا راه علاج آن را پیدا کنیم.
هم‌چنین اسلام دستور به نظافت شخصی داده است و آن را راهی برای حفاظت صحت قرار داده است و آن را تکمیل‌کنندۀ ایمان معرفی کرده است. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرموده‌اند: «النظافة من الإیمان»؛ «نظافت و پاکیزگی جزو ایمان است.» به همین علت، اسلام بحث طهارت و نجاست را مطرح کرده است و بعضی پدیده‌ها و اشیا را به‌عنوان نجاست‌ها و محرمات بیان کرده است؛ مانند: چرک، زردآب، استفراغ، لعاب سگ و سائر درنده‌ها، گوشت خنزیر و هر آن چیزی که متعفن شود.
هم‌چنین برای پاکی چیز نجس شرایط بسیار سختی مانند چندبار شستن، جوش دادن در آب، سوزاندن با آتش و خشک‌سازی گذاشته است و حتی نظافت هر عضو از اعضای بدن را الزامی دانسته است تا آن عضو سبب نجاست سائر اعضای بدن نشود؛ مثلاً: پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم دستور به چیدن ناخن‌ها داده است تا زیر آن‌ها پلیدی و نجاست جمع نشود.
By محمد فاتح