مدارس دینی؛ رسالت و جایگاه آن (بخش هفتم)

نویسنده: شکران احمدی

مسئولیت در قبال تودۀ امت

بدون تردید موفقیت جامعۀ اسلامی در اینست که تودۀ امت پایبند به شریعت، تقوا و اخلاص باشد و در کلیۀ شئون زندگی به تعالیم اسلام عمل نماید. امدادهای غیبی پروردگار منوط به ایمان واقعی و تقوای کامل می‌باشد: «واعلموا أن الله مع المتقین»؛ ترجمه: «بدانید که الله ^{جل‌جلاله} با متقیان است». در آیۀ دیگری ارشاد شده است: «إن الله مع الذين اتقوا والذين هم محسنون»؛ ترجمه: «بدون شک الله ^{جل‌جلاله} با کسانی است که تقوا را پیشه کنند و باکسانی است که نیکوکار باشند».

طبق توضیح حدیث شریف، «محسنین» کسانی هستند که چنان الله را بندگی کنند که گویی در حضور او هستند و او را می‌بینند و الله قطعاً آن‌ها را می‌بیند. آری، به وسیلۀ ایمان و تقوا است که امت اسلامی در مقابل دشمنانش پیروز می‌شود: «إن تصبروا وتتقوا لا يضركم کیدهم شیئاً»؛ رجمه: «اگر تقوا و صبر را پیشه کنید، توطئۀ دشمنان هیچ ضرری به شما نخواهد رسانید». به وسیلۀ ایمان و تقوا و ارتباط با الله و یاد اوست که بشریت به آرامش می‌رسد: «ألا بذکر الله تطمئن القلوب»؛ ترجمه: «آگاه باشید که تنها با یاد الهی است که دل‌ها آرام می‌گیرند».

به وسیلۀ تقوا و ایمان است که وحدت و انسجام واقعی در میان امت به وجود می‌آید و تداوم پیدا می‌کند. بالاخره این امت تنها به وسیلۀ ایمان و اعمال صالحه می‌تواند در دنیا به «حياة طيبه» و در آخرت به نعمت‌های بهشت برین نایل آید: «من عمل صالحاً منكم من ذكر او أنثى وهو مؤمن فلنحيينّه حياة طيبة ولنجزينهم أجرهم بأحسن ما كانوا يعملون»؛ ترجمه: «هر کس از شما چه مرد باشد چه زن؛ اگر عمل نیک انجام دهد درحالی‌که مؤمن [واقعی] باشد، پس حتماً او را به حیات طیبه (زندگانی با عزت و آرام‌بخش) مشرف می‌کنیم و پاداش بهترین اعمال را به وی عنایت می‌نماییم».

قرآن به‌صراحت می‌گوید: «ولو أن أهل القرى آمنوا واتقوا لفتحنا عليهم بركات من السماء والأرض»؛ ترجمه: «اگر اهل آبادی‌ها ایمان و تقوا را اختیار کنند، قطعاً دروازۀ برکت‌ها را از آسمان و زمین بر روی آن‌ها خواهیم گشود». عامل تمام بدبختی‌های امروزی جامعۀ اسلامی این است که در میان تودۀ امت، ایمان ضعیف شده و تقوا و عمل و دین‌داری بی‌اهمیت گردیده است.

بر مدارس دینی لازم است که در میان دریای امت، حالت جزیره به خود نگیرند؛ بلکه برای هدایت و اصلاح امت از سر نو تصمیم بگیرند و برنامه‌ریزی کنند. تنها ایراد چند خطابه و سخنرانی از پشت استیج/تریبون جمعه‌ها کافی نیست؛ بلکه باید در سطح شهرها و روستاها و مناطق دور و نزدیک، جهت نشر و اشاعۀ تعالیم قرآن برنامه‌ریزی شود. جلسات منظمی تشکیل گردد. مخلصین و ربانیین از جان مایه گذارند و شب و روز بکوشند تا امت اسلامی را به روش صدر اول اسلام، برگردانند و با صفات اصحاب کرام ^{رضی‌الله‌عنهم} متصف کنند، به‌طوری‌که هر فرد امت، خود را مسئول تمام افراد بداند و برای اعلای كلمةالله و جهاد في‌سبيل‌الله و دعوةإلى‌الحق، از هیچ‌گونه فداکاری دریغ ننمایند.

مسلماً بی‌تفاوتی و عدم تعهد افراد امت، چنان‌که امروزه مشاهده می‌شود، قطعاً باهدف اصلی این امت هم‌خوانی و سازگاری ندارد. متأسفانه عدۀ کثیری از افراد امت بر این باورند که خدمت دین تنها وظیفۀ علما است و اگر آن‌ها وظیفه‌ای دارند، فقط در شنیدن موعظه و دادن کمک‌های محدود به قول معروف «چنده» به مدارس و مساجد خلاصه می‌شود؛ درحالی‌که صحابۀ کرام ^{رضی‌الله‌عنهم} و مسلمانان صدر اول این‌گونه نمی‌اندیشیدند.

سخن آخر

این امت جانشین پیامبرش است. خداوند متعال خطاب به او می‌فرماید: «کنتم خیر أمة أخرجت للناس تأمرون بالمعروف وتنهون عن المنكر وتؤمنون بالله»؛[1] ترجمه: «شما بهترین امتی هستید که برای افادۀ تودۀ مردم مبعوث شده‌اید، امر بالمعروف و نهى عن المنکر می‌کنید و به الله ایمان دارید.» بر علما لازم است نه تنها این واقعیت را به امت اسلامی تفهیم نمایند؛ بلکه تک‌تک افراد را برای انجام این مسئولیت فوق‌العاده سنگین، ولی با عزت، آماده سازند و تحت نظارت خود تمرین دهند. آنگاه است که اوضاع جهان دگرگون و امت اسلامی باهدفش آشنا خواهد شد و سرنوشت بشریت تغییر خواهد یافت.

و ما ذلك على الله بعزيز و هو المستعان وعليه التكلان.

منابع:

1. القرآن الکریم.

2. البخاري محمد بن إسماعيل بن إبراهيم بن المغيرة صحيح البخاري، دار النشر والتوزیع.

3. القشيري، النيسابوري مسلم بن الحجاج أبو الحسن صحیح المسلم، دار الکتب العلمية، بیروت، لبنان.

4. حسنی، ندوی، ابوالحسن، علی، كيف ينظر العالم الى جزيرة العرب، دار القلم، بیروت، لبنان.

5. سید قطب، محمد، واقعنا المعاصر، الطبعة الثانية، دار الکتب العلمية.

6. حسنی، ندوی، ابوالحسن، علی، تاريخ الاسلام في الهند، دار الفکر، بیروت، لبنان.

بخش قبلی | پایان