مدخل: برای این‌که بدانیم شریعت به مردان در قبال همسران‌شان چه مسئولیت‌هایی داده است و یک مرد در خانه و بیرون از خانه با همسرش چگونه برخورد نماید، بهتر است به احادیث گهربار و زندگی سراسر پرفیض رسول‌الله صلیاللهعلیهوسلم نظری بیفکنیم؛ زیرا شریعت اسلامی (قرآن و سنت)، تمام مسائل و احکام را برای مسلمانان بیان نموده است. ما در این بخش روی همین موضوع مهم می‌پردازیم.
نحوۀ تعامل و رفتار پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوسلم با همسران‌شان
همسران پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوسلم با توجه به کثرت‌شان، در محبت، احترام متقابل، رعایت حقوق همدیگر و رعایت شئونات اسلامی و در کنترل عواطف و احساسات بشری در خصوص رقابت و هم‌چشمی، الگوی زنان جامعه در طول تاریخ بوده و در این امتحان بسیار موفق بوده‌اند.
پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوسلم بهترین شوهر و الگویی برای همۀ شوهران بود. به همسران خود احترام می‌گذاشت. به وعدۀ آن‌ها وفا می‌نمود. با آن‌ها شوخی می‌کرد و به روی آن‌ها می‌خندید. از خطای‌شان می‌گذشت. بر تندی و خشونت آن‌ها بردبار بود و نسبت به آن‌ها در امور غیردینی سخت‌گیر نبود. در طول حیات پر برکت خویش حتی یکی از آن‌ها را تنبیه بدنی نکرد. هرگز تحقیرشان نمی‌کرد و دشنام‌شان نمی‌داد. آن‌ها را ملامت و سرزنش نمی‌کرد. در نفقه و شب‌گذاری بین آن‌ها عدالت داشت. آن‌ها را به کردار نیکو و هر آنچه خیر و صلاح‌شان بود رهنمایی می‌کرد و در بسیاری از امور با آن‌ها مشورت می‌نمود.
چه خوب است که امروزه، زندگیِ پیروان و متبعان رسول الله صلیاللهعلیهوسلم را مورد ارزیابی قرار دهیم و ببینیم که چندفیصد این موارد، در وجود و منش ایشان یافت می‌شود. اگر ما واقعاً، به ارشادات رسول الله صلیاللهعلیهوسلم و سیرت مبارک ایشان، عمل کنیم هرگز در دنیا با مشکل مواجه نخواهیم شد.
اگر سیرت و سلوک قبل و بعد از بعثت رسول اکرم صلیاللهعلیهوسلم را بررسی کنیم، رمز این موفقیت را خواهیم یافت و به این نتیجه خواهیم رسید که اگر همسران پاک آن‌حضرت صلیاللهعلیهوسلم به این جایگاه رفیع رسیده‌اند در واقع به برکت صحبت و تربیت ناب شوهرشان بوده است؛ زیرا گفته شده است: «کمال اسب به کمال شهسوار آن برمی‌گردد.» چون رسول خدا صلیاللهعلیهوسلم به‌منظور نصیحت و اندرزشان هر صبح به منزل آن‌ها سر می‌زد. هم‌چنین بعد از نماز عصر به خانۀ تک‌تک آن‌ها تشریف می‌برد، وقتی به خانۀ یکی از آن‌ها تشریف می‌برد، همۀ‌شان در کنار ایشان گردهم آمده و از صحبت و نصایح و اندرزهای گهربار ایشان مستفیض می‌شدند. رسول گرامی صلیاللهعلیهوسلم هم‌چنین در برخی از کارهای منزل به همسران خود کمک می‌کرد، برخی کارها را با دست شریف خود انجام می‌داد.
از حضرت عائشه رضی‌الله‌عنها سؤال شد که پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوسلم در خانه چکار می‌کردند؟ فرمودند: «در خدمت اهل خانوادۀ‌‌شان بودند.»
گاهی رسول خدا صلیاللهعلیهوسلم با برخی از همسران خود به نشاط و سرگرمی مشغول می‌شد تا هر یک بتواند به نحو احسن از شریک زندگی خود بهرۀ وافر ببرد، تا این‌که زندگی زناشویی همراه با جدیت و قاطعیت همیشگی موجب ملال و خستگی طرفین نشود.
چنانچه ام‌المؤمنین حضرت عائشۀ صدیقه رضی‌الله‌عنها می‌فرماید: یکبار در سفری همراه رسول خدا صلیاللهعلیهوسلم بودم، در این زمان دختری بودم جوان و سبک‌پا؛ وزنم هنوز سنگین نشده بود. رسول خدا صلیاللهعلیهوسلم به یارانش فرمود: شما بروید جلو. وقتی آن‌ها از ما فاصله گرفتند، فرمود: بیا امروز مسابقه می‌دهیم؛ چنانچه هر دوی ما دویدیم و من از ایشان جلو زدم، پس از مدتی که وزنم سنگین‌تر شد، بار دیگر در سفری با ایشان همراه بودم، این بار نیز آن‌حضرت صلیاللهعلیهوسلم به اصحاب خود فرمود: شما جلو بروید. وقتی آن‌ها از ما فاصله گرفتند، فرمود: بیا مسابقه می‌دهیم. من آنچه را که قبلاً اتفاق افتاده بود فراموش کرده بودم. گفتم یا رسول‌الله، چگونه با تو مسابقه دهم درحالی‌که وزنم سنگین است و نمی‌توانم بدوم؟ فرمود: اشکالی ندارد در هر صورت می‌دویم، این بار او از من جلو زد، سپس خندید و گفت: این سبقت در مقابل همان سبقت.
رسول خدا صلیاللهعلیهوسلم به همسر خویش عائشه رضی‌الله‌عنها می‌فرمود: «من می‌توانم رضایت و نارضایتی تو را از نحوۀ سخنت تشخیص دهم. حضرت عائشه رضی‌الله‌عنها می‌فرماید: گفتم چگونه؟ فرمود: چون هرگاه از من راضی باشی می‌گویی: قسم به پروردگار محمد، ولی هرگاه ناراض باشی می‌گویی: قسم به پروردگار ابراهیم. گفتم: بله ای رسول خدا! فقط اسمت را ترک می‌کنم نه خودت را.»
