جایگاه امنیت در اسلام (بخش پانزدهم)

نویسنده: ابوعائشه

عوامل مؤثر بر امنیت اجتماعی

برای اینکه بهتر بدانیم امنیت اجتماعی چگونه تأمین می‌شود و راهکارهای آن چیست، باید عوامل ایجاد امنیت را بررسی کنیم؛ زیرا در صورت نبود این عوامل، نمی‌توانیم جامعه‌ای ایده‌آل و امنیت مورد نظر را داشته باشیم. گرچه این عوامل متعدد هستند، در زیر تلاش می‌کنیم به برخی از این عوامل بپردازیم:

1. عدالت: امنیت با برآورده شدن تمامی حقوق مردم، نسبت برقرار می‌کند و این همان تعریف عدالت در نظام اسلامی است. این نظام، نیروها را به هدر نمی‌دهد و هیچ عملی در آن ضایع نمی‌ماند. خداوند متعال در این باره می‌فرماید: «وَأَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ»؛ «و در راه خدا انفاق کنید و خویشتن را به [دست خویش به ورطۀ] نابودی میفکنید و نیکی کنید که خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد.» به حساب ذره­ذرۀ آن رسیدگی می شود.

در جای دیگر می‌فرماید: «فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ [۷] وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ [۸]» ؛ «پس هر کس که هم‌سنگ ذره‌ای کار نیک کرده باشد، [پاداش] آن را خواهد دید و هرکس هم‌سنگ ذره‌ای کار بد کرده باشد [کیفر] آن را خواهد دید.» این خود دلیلی است بر وجود عدل در نظام اسلامی.

قرآن کریم با کمال صراحت، عدالت اجتماعی را به عنوان هدف بعثت انبیا ^{علیهم‌السلام} معرفی کرده است: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ»؛ «به راستی که رسولان‌مان را با دلایل روشن فرستادیم و با آنان کتاب و میزان نازل کردیم تا مردم به داد رفتار کنند، پیامبران برای برقرار کردن عدالت آمده­اند. [خداوند هدف از بعثت‌شان را چنین بیان نموده است].»

عدالت نقش زیربنایی در امنیت اجتماعی ایفا می‌کند. اگر در جامعه‌ای عدالت برقرار باشد، کسی به حقوق دیگران تجاوز نمی‌کند و در عین حال خواهان چیزی بیشتر از حق خود نخواهد بود؛ در نتیجه انگیزه‌ای برای تجاوز به حقوق دیگران وجود نخواهد داشت. عدالت یکی از مقومات، بنیادها و پایه‌های مهم و اساسی امنیت اجتماعی است که بدون آن، امنیت به هیچ وجهی ممکن نخواهد بود.

عدالت اجتماعی ارزشی است که با فراگیر شدن آن، جامعه دارای زمینه‌هایی می‌شود که افراد به حقوق خود می‌رسند و امور جامعه به تناسب و تعادل در جای خود قرار می‌گیرد. چون در قدرت بستر انحراف و ظرفیت آن وجود دارد، همواره عدالت ملاک راه قدرت و جامعه است و موجب ایجاد امنیت، آسایش و حس اعتماد بین آحاد جامعه می‌شود. اگر به عدالت رفتار شود، مشروعیت ایجاد می‌شود؛ در غیر این‌صورت، مشروعیت به خطر افتاده و اعتبار خود را از دست می‌دهد. به این معنا که رضایت الهی و رضایت مردمی در کنار هم هستند.

ما می‌توانیم با عدالت، امنیت خود را در تمام ابعاد زندگی حفظ کنیم و هرگاه عدالت محقق شود، امنیت نیز به اذن الله تعالی استمرار و مداومت می‌یابد. یکی از والیان برای حضرت عمر بن عبدالعزیز ^{رحمه‌الله} نامه نوشت: «شهر ما ویران شده است. اگر امیرالمؤمنین مناسب بداند و بخشی از اموال را برای ترمیم و بازسازی شهرمان اختصاص دهد، بسیار خوب خواهد بود.» حضرت عمر بن عبدالعزیز ^{رحمه‌الله} در پاسخ به والی نوشت: «هرگاه نامه‌ام به دستت رسید و آن را خواندی، شهر را با عدالت ترمیم کن و راه و مسیر آن را از ظلم و ستم پاک نگه‌دار؛ این خود، اعمار و آبادانی است.»

حضرت عمر بن عبدالعزیز ^{رحمه‌الله} در زمان خلافت خود به عدالت، انصاف و مساوات بین مردم مشهور بود. به همین خاطر والیان خود را نیز به این کار توصیه می‌کرد.

ادامه دارد…

بخش قبلی