نقش بانوان در جامعه (بخش هفدهم و پایانی)

نویسنده: ام سعدیه

نصیحت‌های مولانا اشرف علی تهانوی رحمه الله

باید بدانیم که زندگی با همسر، مسیری است برای یک عمر. اگر دل‌ها با هم یکی شوند، این خود نعمت بزرگی است که به آن‌ها ارزانی شده است. اما اگر خدای ناکرده، در دل‌ها جدایی رخ دهد، این مصیبتی است بزرگ که بالاتر از آن مصیبتی نیست. پس، زن باید تا جای ممکن دل همسرش را به دست آورد و به اشارات او عمل کند. حتی اگر مرد دستور دهد که شب تا صبح دست بسته در مقابل او بایستد، زن باید به دستور او گردن نهد؛ زیرا خیر و صلاح دنیا و آخرت در این است که انسان مشقت‌های کوچک دنیا را تحمل کند تا به خوشبختی‌های جاودان آخرت دست یابد.

زن هرگز نباید سخنی بگوید که باعث ناراحتی و دل‌تنگی همسرش شود. گاهی زنان به دلیل ناآگاهی و بی‌اندیشی، سخنانی را بیان می‌کنند که به ناراحتی شوهر منجر می‌شود. برخی اوقات زن با طعنه و تمسخر به مرد می‌پردازد و در حالت خشم، سخنان ناپسندی را بیان می‌کند. وقتی خشم فروکش کند، عمیقاً پشیمان می‌شود و به گریه می‌افتد، و خود را سرزنش می‌کند که چرا چنین کرده است. باید دانست که اگر زن بعداً پشیمان شود و از همسرش عذرخواهی کند و مرد نیز او را ببخشد و دوباره با محبت با او رفتار کند، با این حال آن محبتی که پیش از این میان آن‌ها بود، دشوار است که در دل شوهر دوباره جای گیرد؛ زیرا هر بار که بحثی پیش آید، شوهر به یاد می‌آورد که در آن روزها چه بد و ناپسندی‌هایی به او گفته شده است.

پس هر زن باید بینش‌مند باشد و با همسرش به نیکی رفتار کند و از بیان سخنانی که موجب ناراحتی و دل‌تنگی او شود، پرهیز کند.

زن باید مطابق با دستورات خدا و پیامبرش عمل کند و زندگی‌اش را به گونه‌ای بگذراند که به نفع دنیا و آخرتش باشد. زنان با فهم و شعور به تذکر نیاز ندارند و خوب و بد را خوب تشخیص می‌دهند. با این حال، برخی از سخنان مورد نیاز را به عنوان یادآوری بیان می‌کنیم. لطفاً به این نکات توجه کنید: از شوهر خود بیش از توانش نفقه طلب نکنید، به آنچه در دسترس است اکتفا کنید. اگر لباس یا زیوری را پسندیدید و شوهرتان توانایی خرید آن را ندارد، از او نخواهید که آن را بخرد و حتی به آن حسرت نخورید. اگر چنین سخنی بیان کنید، شوهر در دل خود فکر می‌کند که همسرش توانایی او را در نظر نگرفته و به خرید چیزهایی که بالاتر از توانش است، اصرار می‌ورزد. حتی اگر شوهر ثروتمند باشد، زن باید تلاش کند که از او درخواست خرید چنین چیزهایی را نکند. البته اگر شوهر بپرسد که چه چیزی برایت بخرم، آن وقت است که زن می‌تواند نظرش را ابراز کند.

زن همیشه باید این را ملاحظه کند که از طلب نمودن چنین چیزها از نظر مرد، می­افتد. و زن نباید به حرف همسرش ضد و عناد کند. اگر شوهرش حرفی بگوید که خلاف طبع او باشد، بازهم تحمل کند و اگر زن خواسته‌ای داشت و از جانب مرد بر آورده نشد، ناراحت نباشد و در موقعی که مناسب باشد یادآوری نماید. اگر بر آوردن آن بر مرد سنگین و دشوار باشد مجدداً به مرد یادآوری ننماید و آن تصوّر را از ذهن خود دور کند. همواره سعی کند با چهره­ای گشاده، خوشحال و خندان جلوی شوهر ظاهر شود، تا از خستگی و ملالت او کاسته و بر شادی و سرورش بیفزاید، اگر شوهر چیزی در منزل آورد فرقی نمی­کند مورد پسند باشد یا خیر به هر حال اظهار مسرّت نماید، و هیچ­وقت نگوید: این که چیز مرغوبی نیست که گرفتی و آوردی، این مورد پسند ما نیست؛ زیرا از این گفته، دل او می­شکند و ناراحت می­شود. و در آینده دلش نمی­خواهد که چیزی گرفته و بیاورد، اگر به آوردن چیز اظهار مسرّت نماید در آینده چیزهای بیشتری می­خرد و می­آورد. و این را به خاطر داشته باشید که هیچ­وقت بحالت ناراحتی از همسرتان اظهار ناشکری ننمایید، و چنین نگویید! از وقتی سرو کارم با تو افتاد، تمام عمر در رنج و مصیبت افتادم، و هیچ خیری از تو ندیدم، پدرم در حق من ظلم کرد که مرا در چنین دامی گرفتار نمود و در چنین آتشی انداخت. از چنین حرف­ها زن قدر وحیثیت خود را از دست می­دهد. و از محبّت خود می­کاهد.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) می‌فرمایند: «هنگامی که دوزخ را مشاهده کردم، بسیاری از زنان را در آن دیدم.» شخصی پرسید: «یا رسول الله! چرا بیشتر زنان در دوزخ می‌روند؟» ایشان در پاسخ فرمودند: «زیرا آنان بسیار دیگران را لعنت می‌کنند و ناسپاسی از شوهران خود دارند.» اکنون بیندیشید که ناسپاسی از شوهر چه اندازه عمل زشتی است. لعنت کردن کسی یا گفتن اینکه فلانی را خدا زده، یا اینکه از چهره فلانی پیداست که لعنتی است، کلمات زشت و قبیحی هستند.

اگر شوهر به‌دلیل موضوعی ناراحت شد، زن نباید سخنانی بر زبان آورد که خشم او را بیشتر شعله‌ور کند. او باید همواره به طبیعت شوهر توجه کرده و بر خوشحالی او بیفزاید. اگر می‌داند که شوهرش اکنون ناراحت است و از کلمات شوخی و مزاح خوشش نمی‌آید، باید از گفتن آن‌گونه کلمات پرهیز کند و تلاش کند مطابق با حال او صحبت کند.

اگر شوهر به دلیلی ناراضی باشد، زن نباید روی خود را از او برگرداند، بلکه باید فوراً به او نزدیک شده و از او عذرخواهی کند و با خوشرویی ندامت خود را ابراز کند. هدف این است که به هر نحوی او را راضی کند. فرقی نمی‌کند که مقصر زن باشد یا شوهر؛ در هر صورت، زن باید خود را مقصر شمرده و در پی راضی کردن شوهر باشد. او هیچ‌گاه نباید روی خود را از شوهر برگرداند، بلکه عذرخواهی و طلب بخشش را نشانه‌ای از عزت و افتخار خود بداند.

 باید دانست که برای یک زن و شوهر، تنها محبت کافی نیست. در کنار محبت، احترام متقابل نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. زن باید همواره به شوهر خود احترام بگذارد و خود را برابر او نبیند؛ این تصور اشتباه است. او باید خود را در جایگاهی پایین‌تر از شوهرش ببیند و در هیچ زمینه‌ای او را فرمان ندهد. حتی اگر مرد بخواهد از روی محبت دست و پای همسرش را ماساژ دهد، او نباید به زحمت شوهرش راضی نباشد و باید فکر کند که آیا اگر پدرش به جای شوهرش بود، به چنین عملی راضی می‌شد که پدر تحت فرمان او باشد؟ در حالی که مقام و رتبه‌ی شوهر از پدر نیز بالاتر است.

زن باید در نشستن، ایستادن، صحبت کردن و در هر حال، احترام شوهر را مد نظر داشته باشد. اگر در موردی مقصر بود، نباید از مرد کناره‌گیری کند؛ زیرا این عمل نشانه‌ی نادانی است. بلکه باید فوراً از او عذرخواهی کرده و با تمام وجود سعی کند دل او را به دست آورد و فضای محبت و صفا را به خانواده بازگرداند.

زمانی که شوهر از جایی دور برمی‌گردد، باید به او خوش‌آمد بگوید و از حالش پرس‌وجو کند. اگر نیاز باشد، می‌تواند دست و پای او را ماساژ دهد تا خستگی سفر برطرف شود و همواره در فکر پذیرایی از او باشد. اگر تابستان است، خانه را خنک کند و اگر زمستان است، آن را گرم نگه دارد.

زن باید همواره کلمات محبت‌آمیز و دلگرم‌کننده‌ای بر زبان آورد که موجب خوشحالی و آرامش شوهرش شود و از بیان جملاتی که ممکن است او را ناراحت کند، خودداری نماید. به عنوان مثال، نباید بگوید: «چقدر پول آوردی؟» یا «برای ما چه چیزی خریدی؟» بلکه هر آنچه شوهرش به او می‌دهد، با کمال میل بپذیرد و از پرسیدن سوالاتی مانند «تو این اندازه درآمد داشتی، چرا همین‌ها را برای ما آوردی؟» یا «باقیمانده را چه کردی؟» پرهیز کند. البته اگر سوالات با سلیقه و به شیوه‌ای مطرح شوند که باعث ناراحتی او نشوند، ایرادی ندارد.

اگر والدین شوهر زنده هستند و او تمام پول‌هایش را به آن‌ها می‌دهد، زن نباید از این موضوع ناراحت شود. او باید خدمت به مادر و پدر شوهر را جزو وظایف خود بداند و این خدمت را افتخاری برای خود محسوب کند. نباید در ذهنش بپروراند که نمی‌تواند با والدین شوهرش در یک مکان زندگی کند و نیاز به مستقل بودن دارد؛ زیرا این نوع افکار می‌تواند ریشه‌ی اختلافات باشد. والدین معمولاً برای پرورش فرزندشان زحمات زیادی کشیده‌اند و می‌خواهند در کنار پسرشان با آسایش زندگی کنند. زن باید تلاش کند تا دوستی، محبت و صفا بین خود و آن‌ها برقرار شود؛ در غیر این صورت، ممکن است موجب ناراحتی و تنش در خانواده شود.

زن باید احترام والدین شوهرش را حفظ کند و به کوچکترها محبت ورزد و بزرگترها را مورد احترام قرار دهد. او همچنین باید خود را موظف بداند که کارهای خانه را انجام دهد و همیشه نظم را در منزل رعایت کند. نباید منتظر باشد که دیگران کارهای او را انجام دهند. همچنین، زن نباید از انجام کارهای مادر شوهر عار کند و باید او را همچون مادر خود بداند؛ زیرا این رفتار موجب محبت بیشتر بین آن‌ها خواهد شد.

اگر در خانواده دو نفر با یکدیگر مشغول صحبت شدند، زن باید از آنجا بلند شود و به آن‌ها اجازه دهد که به راحتی صحبت کنند. گوش دادن به صحبت‌های دیگران به ویژه در مورد خود، شایسته نیست.

 زن تلاش کند با خویشاوندان شوهر با مهر و محبت و الفت زندگی نماید، اگر چه ابتدا به علت این­که منزل و اهل منزل جدیدند، برایش دشوار می­گذرد، اما کوشش کند با آن­ها انس گیرد.

زن همیشه باید مراقب صحبت‌های خود باشد؛ نه آن‌قدر سر و صدا کند که برای دیگران ناخوشایند باشد و نه چنان سکوت کند که هنگام ورود مهمان، حتی خوش‌آمد هم نگوید. اگر از خویشاوندان شوهرش حرفی ناپسند بشنود، باید آن را به خویشاوندان خود منتقل نکند و به سادگی نادیده بگیرد. او باید طوری تصور کند که اصلاً چنین سخنی نشنیده است؛ زیرا اگر این حرف‌ها را به والدینش بگوید، آن‌ها نیز به نوبه‌ی خود نظراتی منفی درباره‌ی خویشاوندان شوهرش مطرح خواهند کرد که می‌تواند به ایجاد تنش و دعوا بین طرفین منجر شود.

زن موظف است وسایل مربوط به شوهرش را با دقت و سلیقه نگهداری کند و اتاق و منزل را همیشه تمیز و مرتب نگه دارد. او نباید اجازه دهد که وسایل خانه مانند پتو، ملافه، لباس و… کثیف شوند و باید به سرعت نسبت به نظافت آن‌ها اقدام کند. زن باید به گونه‌ای عمل کند که نیازی به یادآوری شوهرش نداشته باشد و این خود نشانه‌ای از محبت و توجه اوست. وقتی زن بدون نیاز به یادآوری شوهرش کارهایش را انجام دهد، لطف بیشتری در کارش خواهد بود.

علاوه بر این، زن باید در انجام کارها بهانه‌تراشی نکند و از دروغ گفتن پرهیز کند؛ زیرا در این صورت، اعتماد مرد به او کاهش می‌یابد و ممکن است حتی در مورد حرف‌های راستش نیز تردید کند.

اگر گاهی مرد به حالت خشم به او ناسزا بگوید، زن باید فقط به حرف‌هایش گوش دهد و در پاسخ اقدام نکند. او باید با خونسردی و آرامش به سخنان مرد گوش کند و خشم خود را کنترل کند. اگر زن چنین رفتاری داشته باشد، مرد در آینده‌ی نزدیک پشیمان خواهد شد و از رفتار او خوشحال می‌شود و ان‌شاءالله دیگر هرگز بر او خشم نخواهد گرفت.

اگر زن نیز به جواب دادن مرد اقدام کند، ممکن است بحث طولانی شود و اوضاع پیچیده‌تر گردد. همچنین، زن نباید به مسائل معمولی مشکوک شود و بی‌جهت مرد را متهم کند؛ مثلاً اینکه «تو با فلانی زیاد شوخی می‌کنی» یا «پیش فلانی زیاد می‌روی.» اگر مرد در این موارد بی‌گناه باشد، این تهمت بی‌جا و گناهی بزرگ است که زن مرتکب شده است. اگر هم حقیقت داشته باشد، زن باید با عقل و درایت به نصیحت او بپردازد و اگر مرد به این نصیحت گوش نداد و او را مورد توهین یا ضرب و شتم قرار داد، زن باید صبر کرده و خاموشی اختیار کند و در جمع مردم او را رسوا نکند.

اگر زن در چنین مواقعی به شدت علیه او اقدام کند، تنها خشم مرد را افزایش می‌دهد و او بیشتر به رفتار ناپسند خود ادامه خواهد داد. زن باید بداند که مردان مانند شیر هستند و نمی‌توان آن‌ها را با جبر و تندی نرم کرد. بهترین روش برای کاهش خشم آن‌ها، اطاعت و نرم‌گویی است. به خشم آوردن و تحت فشار قرار دادن آن‌ها نشانه‌ی نادانی است. ممکن است برخی از زنان در ابتدا نتوانند این نکته را درک کنند، اما عواقب این نوع رفتارها می‌تواند فتنه و فساد ایجاد کند و نتیجه‌ی نامناسب آن بعدها مشخص خواهد شد.

هم‌­نشینی و هم‌­مجلس بودن با برگزیدگان و بندگان صالح الهی

 در جامعه‌ی امروزی، اگر برادران و خواهران می‌خواهند که دل‌هایشان با قرآن و یاد خدا آرامش یابد، باید انتخاب کنند که با افراد صالح و برگزیده‌ی خدا هم‌نشین و هم‌مجلس شوند. این کار به آن‌ها کمک می‌کند تا از معیت و برکات این بزرگواران بهره‌مند شوند و در هر شرایطی، راه راست را از بیراهه تشخیص دهند. صحبت با انسان‌های صالح و نیکوکار تأثیر عمیقی در ساختن و پرورش شخصیت انسان دارد. در میان بندگان خدا، چه زن و چه مرد، کسانی هستند که هم‌نشینی با آن‌ها یاد خدا را در دل زنده می‌کند. بانوان نیکوکاری وجود دارند که اگر کسی در مجلس آن‌ها بنشیند، تنها از خدا و پیامبرش سخن به میان می‌آورند. این یکی از بزرگ‌ترین سعادت‌ها برای یک زن مسلمان است. بنابراین، باید همیشه کوشید که در مجالسی بنشینیم که بانوان آن از یاد خدا غافل نیستند و از سخنان خدا و پیامبرش بهره ببریم. خداوند متعال به همه‌ی ما توفیق عمل و استقامت در دین عطا فرماید.

غم دین خور که غم غمِ دین است                      همه غم‌ها فروتر از این است

غم دنیا مخور که بیهوده ست                            هیچ کس در جهان نیاسودست

از الله سبحانه و تعالی عاجزانه استدعاء دارم که این عمل ناچیز را به بارگاه خویش قبول فرماید و همه­ی ما را به راه راست هدایت کند و به برکت نام­های نیکش بیداری و روشنگری دینی را روز به روز در بین زنان جامعه‌ی ما بیشتر گرداند.

والله المستعان وعليه التكلان

ولاحول ولاقوة إلا بالله العظيم

بخش قبلی | پایان