نقش بانوان در جامعه (بخش اول)

نویسنده: ام سعدیه

چکیده

از زمانی که بشر پا به عرصه‌ی وجود گذاشت و برای ادامه‌ی زندگی خود به حکم ضرورت به مبارزه با طبیعت برخاست، زن و مرد در کنار یکدیگر گام برداشته‌اند. با توجه به اینکه نیمی از جمعیت جامعه را بانوان تشکیل می‌دهند، نقش آن‌ها در مسائل پیش‌رو بسیار حائز اهمیت است و در این زمینه بانوان فرهیخته نقش مؤثرتری دارند. لذا کسی نمی‌تواند نقش کاربردی زنان را در جامعه انکار کند؛ چرا که زنان نقش بسزایی در رشد و تعالی انسان و جامعه‌ی انسانی دارند. بسیاری از چرخ‌های اقتصادی، آموزشی و خدمات با دستان توانمند آن‌ها به حرکت در می‌آید. این واقعیتی انکارناپذیر است و می‌توان گفت عدم حضور زن در برخی مشاغل می‌تواند به پیکره‌ی جامعه صدمه بزند. حفظ شئونات اسلامی، ارزش‌های والایی است که زن مسلمان، ارج نهادن به آن‌ها را به‌عنوان سرلوحه‌ی زندگی خود انتخاب کرده است. الحمدلله امروزه روشنگری و بیداری در بین زنان امت اسلام روز به روز در حال افزایش است. در دین مبین اسلام نیز، زن جایگاه بسیار والایی دارد؛ هم در اجتماع و هم در خانواده. زن سازنده‌ی خانواده است و خانواده کوچک‌ترین واحد اجتماعی جامعه می‌باشد؛ لذا می‌توان گفت که زن سازنده‌ی جامعه است و قادر است جامعه را به سمت سعادت و تعالی و یا به سمت انحراف و فساد سوق دهد.

مقدمه

نظر به مسئولیت‌هایی که شرع مقدس اسلام به منظور تأمین نیازهای خانواده بر عهده‌ی مردان گذاشته، ایجاب می‌کند که بیشتر اوقات شبانه‌روزی خود را در خارج از منزل سپری نمایند. تأثیرپذیری فرزندان از مادر به دلیل ارتباط نزدیک‌تر با زن در دوران کودکی، بالطبع نسبت به پدران بیشتر است و از آنجایی که شخصیت دینی، اخلاقی و اجتماعی هر فرد در دوره‌ی کودکی شکل می‌گیرد، زن در تربیت اجتماعی فرزندان نقش به‌سزایی دارد.

بنابراین، نقش زن به‌عنوان شخصیت محوری در خانواده و اجتماع، نه تنها از نقش مرد کمتر نیست، بلکه بیشتر و حساس‌تر است. درک این مهم از سوی جوامعی که در تلاش برای اشاعه‌ی مفاسد در میان مردم هستند، باعث می‌شود تا با تمرکز بر روی این قشر عظیم، نظم خانوادگی جوامع اسلامی و به دنبال آن نظم اجتماعی و در نهایت باورهای دینی را به چالش بکشند. به همین دلیل، مهم است که با تمسک به موضوع دفاع از حقوق زن و یا تأکید بر رعایت آزادی‌های فردی، با قوانین شریعت که متضمّن سلامت اخلاقی و دینی جامعه می‌باشند، به مبارزه برخیزند و به قوانینی که به ظاهر حکایت از حمایت آنان از زنان دارد، زن را از جایگاه شرافتمندانه‌ی او به زیر بکشند. ناگفته پیداست که در دنیای امروز، جهان غرب به ویژه با اندیشه‌ی خصمانه‌ی خود در تقابل با اسلام، از نقش مثبت و منفی زن در استحکام بنیان خانواده و تربیت نسلی سالم و متعهد و نیز در به بیراهه نشاندن اهداف اسلامی و گسترش فساد به نیکی آگاه است و از رهگذر استفاده‌ی ابزاری از زنان، به راحتی مطامع غیر انسانی و غیر اخلاقی خود را دنبال می‌کند و به ثمر می‌نشاند.

بنابراین، برای جلوگیری از نفوذ این تفکر مخرب و مبارزه با آن، بر هر زن و مرد مسلمان لازم است که به سه نکته‌ی حائز اهمیت در خصوص خانواده و اجتماع توجه کنند:

• نخست، جایگاه ارزشمندی که اسلام برای زن در نظر گرفته و حدودی که رعایت آن‌ها حافظ حیثیت و غرور اسلامی قلمداد می‌شود.

• دوم، تأثیر به‌سزایی که فکر و رفتار متعالی و نامتعالی زنان بر خانواده و به تبع آن بر جامعه می‌گذارد.

• سوم، که از همه مهم‌تر است، تأمل در تعالیم اسلامی در خصوص تربیت فرزندان، که درک و دریافت دقیق فلسفه‌ی آن‌ها تنها عامل جلوگیری از فروپاشی بنیان اخلاقی و اجتماعی جامعه اسلامی است.

دفاع از هویت زن مسلمان

اسلام در همه­ی مراحل زندگی زن، همواره به دفاع از هویت و شخصیت او برخاسته است، تا جوهر شخصیت و هویت او برای همگان نمایان گردد، این جنبه‌ی حمایتی اسلام را می­توان در لابلای مضامین و مفاهیم آن به خوبی مشاهده نمود، چنانچه خداوند متعال مردم را به تقوایش تذکر داده و می­فرماید: «يَأَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِى خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاء وَاتَّقُوا الله الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ الله كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا»؛ «ای مردم! از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید همان کسی که همه‌ی شما را از یک انسان آفرید؛ و همسر او را (نیز) از جنس او خلق کرد؛ و از آن دو، مردان و زنان فراوانی (در روی زمین) منتشر ساخت. و از(مخالفت) با خدایی بپرهیزید که (همگی به عظمت او معترفید و) هنگامی که چیزی از یکدیگر می­خواهید، نام او را می­برید! (و نیز) (از قطع رابطه با) خویشاوندان خود، پرهیز کنید! زیرا خداوند، مراقب شماست.»

برخی از مفسرین گفته‌اند: «وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا»؛ «جفتش را نیز از او آفرید»، به این معنا که حواء را از دنده‌ی آدم آفرید. عده‌ی دیگری از مفسرین می‌گویند که این آیه به معنای آن است که هر زوجی در اصل از زوجی دیگر است.»

قرآن عظیم‌الشان بیان می‌کند که زن نیز مانند مرد انسان است و هر انسانی، چه مرد و چه زن، فردی از انسان است که در ماده و عنصر پیدایش او دو نفر انسان شرکت و دخالت داشته‌اند. هیچ‌یک از این دو نفر بر دیگری برتری ندارد، مگر به تقوا، چنانکه الله متعال می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ الله أَتْقَاكُمْ إِنَّ الله عَلِيمٌ خَبِيرٌ»؛ «ای مردم ما شما را از مرد و زنی آفریدیم و شما را ملت ملت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یکدیگر شناسایی متقابل حاصل کنید. در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست؛ بی­تردید خداوند دانای آگاه است.»

منظور این است که انسان‌ها همه در اصل انسانیت برابرند؛ زیرا همگی به یک نسب واحد پیوند دارند و همه‌ی آنان را یک پدر و یک مادر به هم متصل می‌کند. بنابراین، فخر نمودن بعضی از آنان به نسب بر بعضی دیگر، هیچ توجیهی ندارد، زیرا همه‌ی آنان در اصل انسانیت برابرند. خدای سبحان شما را به صورت شعب‌ها و قبیله‌های مختلف آفرید تا همدیگر را بشناسید، نه برای آن که به نسب فخر ورزید. چرا که در حقیقت، ارجمندترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست. یعنی: برتری میان شما نزد حق تعالی فقط با تقوا است. پس هر کس از تقوا برخوردار باشد، همان سزاوار آن است که گرامی‌تر، بهتر و برتر باشد. بنابراین، تفاخر به نسب را فروگذارید.

و نیز در جای دیگری می­فرماید: «فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لَا أُضِيعُ عَمَلَ عَمِلٍ مِّنكُم مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى»؛ «پس پروردگارشان دعای آنان را اجابت کرد (و فرمود که) من عمل هیچ صاحب عملی از شما را از مرد یا زن تباه نمی­کنم.»

در این آیه، خداوند متعال تصریح فرموده که کوشش و عمل هیچ‌کس نزد خدا ضایع نمی‌شود، چه مرد باشد و چه زن. این خود بزرگ‌ترین مقام و ارزش را برای زنان رقم می‌زند. همچنین تصریح نموده است که مردان شما در طاعت حق تعالی مانند زنان شما هستند و زنان شما مانند مردان شما. مردان از زنان به وجود آمده‌اند و زنان از مردان، و هر دو از یک اصل منشعب گردیده‌اند زیرا هر دو جنس از نسل آدم و حوا بوده و هر دو جنس مکلف می‌باشند.

همچنین می‌فرماید: «وَمِنْ ءَايَتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ»؛ «و از نشانه­های او اینکه از (نوع) خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدانها آرام گیرید و میانتان دوستی و رحمت نهاد آری در این (نعمت) برای مردمی که می­اندیشند قطعاً نشانiهایی است.»

آری! از جمله نشانه‌ها و دلالت‌هایی که به قدرت حق تعالی بر زنده ساختن پس از مرگ دلالت می‌کند، یکی این است که برای شما از جنس بشری شما زنانی آفرید که با آنان ازدواج می‌کنید تا به همسرانتان انس و الفت گرفته و به آنان تمایل ورزید. زیرا آرامش و راحتی روان‌هایتان با این انس و الفت است. در میان مرد و همسرش، در پرتو پیوند نکاح و در درون قلعه مستحکم آن، محبت، علاقه، شفقت و عشق قرار داده شده است. پس به وسیله‌ی این نکاح است که شما با یکدیگر مهر و عاطفه مبادله می‌کنید، بی‌آنکه قبل از این میان شما شناخت و معرفتی باشد؛ چه رسد به مهر و محبت!

ادامه دارد…