جایگاه مادر در پرتو احادیث پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم
حضرت اسماء، دختر حضرت ابوبکر صدیق رضی‌الله‌عنهما از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم پرسید: «مادرم مشرک است و به دیدنم آمده، آیا با او ارتباط برقرار کنم؟» ایشان فرمودند: «صلۀ رحم را به‌جا بیاور.» این رفتار شگفت‌آور و خوبی است که دلیل مراعات زیاد اسلام نسبت به پدر و مادر و نیکی به آن‌ها و تشکر از آن‌هاست و دلیلی بر نیکی و وفاداری و بخشش می‌باشد.
خدمت به مادر مانند جهاد است. روایت شده است که فردی نزد پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم آمد و گفت: «می‌خواهم جهاد کنم.» پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «مادر داری؟» گفت: «نه!» پرسیدند: «خاله داری؟» گفت: «بله!» پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «برو و خدمت خاله‌ات را انجام بده، زیرا خاله در جایگاه مادر است (الخالة بمنزلة الأم).»
شخصی پیش رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم آمد و گفت: «من گناه و اشتباه کرده‌ام، راهنمایی‌ام کن.» پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «آیا مادر داری؟» گفت: «بله!» فرمودند: «برو و خدمتش را انجام بده، این خودش توبه است.»
حضرت اویس قرنی رحمه‌الله از اولیای خدا بود. او کسی بود که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم به اصحاب نصیحت فرمودند که شخصی به نام اویس قرنی در یمن است، نزد او بروید و از او برای خود طلب دعا کنید. حضرت عمر فاروق رضی‌الله‌عنه، کسی‌که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم در موردش فرمودند: «اگر بعد از من پیامبری باشد، او عمر است»؛ با چنان شخصیت والایی باز هم دنبال اویس قرنی می‌گشت تا از او بخواهد که برایش دعا کند. دلیل این جایگاه اویس چه بود؟ دلیلش این بود که اویس ایمان آورد و نامه‌ای فرستاد که من ایمان آورده‌ام، اما مادرم مریض است و نمی‌توانم به خدمت شما شرف‌یاب شوم. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «خدمت مادر را انجام بده و پیش من نیا.»
اویس دیدار رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم را به‌خاطر خدمت به مادر خود از دست داد. وقتی‌که وفات پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرا رسید و اویس قرنی نتوانست به دیدار رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم مشرف شود، گفتند: «بروید از وی طلب دعا کنید تا برای شما دعای خیر کند.»
روزی پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم از پله‌های منبر بالا رفتند و سه بار فرمودند آمین. اصحاب کرام پرسیدند: «به چه علت آمین گفتید؟» آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «حضرت جبرئیل علیه‌السلام چندین دعا کردند و من هم آمین گفتم. یکی از آن دعاها این بود: «رغم أنف من أدرک أبویه عند الکبر…»؛ وای به حال کسی‌که در وقت پیری پدر و مادر خود را دریابد و وارد بهشت نشود؛ یعنی وای به حال آن شخصی که با وجود پدر و مادر و با خدمت به آنان و اطاعت از آنان، بهشت را نخرد.»
مادر بارزترین منشأ آسایش و مهر و عالی‌ترین منبع سعادت خانوادگی است. سهم مادر در تکوین جنین و نیز در انتقال صفات ارثی بیشتر از پدر است و از آن گذشته، نقش رحم در رنگ دادن و شکل دادن جنین بی‌اهمیت نیست. اهمیت مقام مادر آنگاه معلوم می‌شود که سری به پرورشگاه‌ها و کانون اصلاح و تربیت نوجوانان بزنیم و چهره‌های بزهکار که اغلب معرف وجود مادران تبهکار، نالایق، بی‌هدف و بی‌برنامه‌اند را مشاهده نماییم.
