«اهل سنت و جماعت» برای اثبات وزن اعمال از قرآن، سنت و اقوال علما استدلال نموده‌اند که در زیر هر کدام را به صورت جداگانه بیان خواهیم کرد:
آیات قرآن
خداوند متعال می‌فرماید: «والوزن یومئذ الحق فمن ثقلت موازینه فأؤلئک هم المفلحون ومن خفت موازینه فأؤلئک الذین خسروا أنفسهم بما کانوا بایاتنا یظلمون»؛ ترجمه: «در آن روز سنجش اعمال حقیقت دارد؛ پس کسانی‌که کفۀ نیکی‌های‌شان گران شود، آنانند که رستگارند و هر کس که کفۀ نیکیهایش سبک باشد، آنانند کسانی‌که به (سزای) انکار آیات ما به خویشتن زیان دادند».
در جای دیگر می‌فرماید: «ونضع الموازين القسط ليوم القيامة فلا تظلم نفس شيئا وإن كان مثقال حبة من خردل أتينا بها وكفى بنا حاسبين»؛ ترجمه: «و در روز قیامت ترازوی درست را در میان نهیم و کسی هیچ ستمی نبیند و اگر [عمل نیک و بد هر شخص] هم‌وزن دانۀ «خردلی» باشد، آن را [در میان] میآوریم و ما حساب‌رسی را کفایت میکنیم».
الله متعال می‌فرماید: «فمن ثقلت موازينه فأؤلئك هم المفلحون ومن خفت موازينه فأؤلئك الذين خسروا أنفسهم في جهنم خالدون»؛ ترجمه: «کسانی‌که کفۀ کارهای [نیک]شان سنگین شود، این‌ها اند که رستگارند و کسانی‌که کفۀ کارهای [نیک]شان سبک باشد و این‌ها کسانی‌اند که به خودشان زیان زده‌اند و در جهنم جاودانه خواهند بود».
این آیات و امثال آن به‌طور صریح و قطعی بر اثبات میزان در روز قیامت دلالت دارد، خداوند متعال در این آیات، میزان را با سنگینی و سبکی وصف کرده است و هم‌چنان فرموده است که این ترازوها، موازین عدالت هستند، کسی‌که کفۀ ترازوی او سنگین شود، به فلاح و رستگاری رسیده است و کسی‌که کفۀ ترازوی آن سبک شود، زیان کرده و در جهنم خواهد افتاد.
احادیث پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم
در صحیح البخاری آمده است که آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «دو کلمه هستند که بر زبان سبک و نزد خداوند متعال محبوب و پسندیده؛ اما در ترازو سنگین هستند، این دو کلمه: سبحان الله وبحمده، سبحان الله العظیم هستند».
در صحیح مسلم آمده است که رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «پاکیزگی و طهارت نصف ایمان است و الحمدلله میزان را پر می‌کند».
حضرت ابودرداء رضی‌الله‌عنه می‌فرماید: من از رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم شنیدم که فرمودند: «در میزان، هیچ چیزی سنگین‌تر از اخلاق نیک نیست».
اقوال علماء
امام ابوحنیفه رحمه‌الله [متوفی: 150هـ.] می‌فرماید: «وزن اعمال با ترازو در روز قیامت حق است.» ایشان در ادامه می‌فرمایند: «و ما معترف هستیم و اقرار میکنیم که میزان حق است؛ زیرا خداوند متعال می‌فرماید: «ونضع الموازین القسط لیوم القیامة.» ترجمه: «و در روز قیامت ترازوی درست را در میان می‌گذاریم».
امام احمد بن حنبل رحمه‌الله [متوفی: 241هـ.] می‌نویسد: «ما به پل صراط، میزان، جنت، جهنم و حساب ایمان داریم نه آن را رد میکنیم و نه هم در آن شک و تردید داریم».
ابواسحاق زجاج رحمه‌الله [متوفی: 311 هـ.] می‌فرماید: «اهل سنت اجماع دارند بر ایمان به میزان و اینکه اعمال بندگان در روز قیامت وزن می‌شود».
اسفارینی رحمه‌الله [متوفی: 1188هـ.] می‌فرماید: «جان سخن این است که ایمان به میزان -همانند گرفتن صحیفه‌ها- با کتاب، سنت و اجماع ثابت است».
علامه قرطبی رحمه‌الله می‌نویسد: «علما می‌فرمایند: وقتی حساب به پایان رسید، بعد از آن وزن اعمال شروع می‌شود؛ زیرا وزن اعمال برای جزا است؛ پس مناسب است بعد از محاسبه باشد، محاسبه برای تثبیت اعمال است و وزن برای اظهار و نمایان کردن مقادیر آن، تا جزا بر حسب آن باشد، اینکه الله متعال فرموده است: «ونضع الموازین القسط لیوم القیامة»؛ «و در روز قیامت ترازوی درست را در میان نهیم» احتمال دارد که آنجا ترازوهای متعددی باشد که اعمال به وسیلۀ آن وزن می‌شود و شاید هم مراد همان موزونات باشند؛ پس اینجا به اعتبار تنوع اعمالی است که وزن می‌شوند».
علامه تفتازانی رحمه‌الله در کتاب «شرح العقائد» در مورد میزان می‌نویسد: «میزان عبارت از چیزی است که مقادیر اعمال با آن شناخته می‌شوند و عقل از درک کیفیت آن قاصر است».
نکته: با بررسی و تحقیق در احادیث، معلوم می‌شود که در وزن کردن خود اعمال، عامل و صحیفه‌های اعمال شامل هستند، به همین‌خاطر شارح العقیدة‌الطحاویة ابن أبی‌العز حنفی رحمه‌الله بعد از بیان آیات، احادیث و اقوال علما چنین نتیجه‌گیری می‌کند: «پس وزن اعمال، عامل و صحیفه‌های اعمال ثابت شد و این هم ثابت شد که آن میزان و ترازو دو کفه دارد، خداوند متعال به کیفیت‌های آن آگاه‌تر است؛ پس ما باید بدون زیادت و نقصان، همان‌طوری به غیب ایمان بیاوریم که صادق و مصدوق صلی‌الله‌علیه‌وسلم به ما خبر داده است».
By محمد فاتح