کفر به دو دستۀ کفر اکبر و کفر اصغر تقسیم میشود و مراد از کفر اکبر، کفری است که انسان را به طور ابدی گرفتار عذاب دوزخ میکند. آیا کفر اکبر تنها یک نوع است یا اینکه انواع مختلفی دارد؟ چنان که امام ابن قیم (رحمه الله) فرموده، کفر اکبر پنج نوع است:
کفر تکذیب: اینکه پیامبران الهی را دروغگو بداند و آنان را تکذیب کند که این نوع کفر اندک است. خداوند متعال دربارۀ فرعون و قوم او فرموده است:
«آنان تو را تکذیب نمیکنند، بلکه ستمگران آیات الله را انکار میکنند!»
کفر اباء و استکبار: مانند کفر ابلیس؛ ابلیس امر خداوند را انکار نکرد، بلکه در برابر آن استکبار و خودداری ورزید. کسانی که به راستگویی یک پیامبر و حقانیت آنچه از جانب الله آورده بود پی میبردند اما از روی اباء و استکبار مطیع نمیشدند و گردن نمینهادند از این دسته هستند و غالب دشمنان پیامبران هم از همین دسته بودهاند و به آنان میگفتند:
کفر اعراض: با گوش و دلش از پیامبر خدا رویگردان شود، به نحوی که نه راستگو بشمارد و نه دروغگو، و نه دوستش بدارد و نه دشمنی کند، و هیچ میلی به آنچه بدان مبعوث شده نداشته باشد. برای نمونه یکی از بزرگان ثقیف به پیامبر (صلی الله علیه وسلم) گفت: «اصلاً با تو سخن نمیگویم! اگر راستگو باشی، در چشمم بزرگتر از آنی که به تو جوابی دهم و اگر دروغگو باشی، کوچکتر از آنی که با تو صحبت کنم»! [۱]
کفر شک: با اطمینان تصدیق یا تکذیب نمیکند، بلکه دربارۀ راستی یا ناراستی ادعای پیامبر خدا شک دارد. ممکن نیست که شک چنین کسی باقی بماند، مگر اینکه از توجهکردن به نشانههای راستگویی پیامبر (صلی الله علیه وسلم) رویگردان باشد، وگرنه با توجه و نگریستن درست، شکی باقی نمیماند، خصوصاً وقتی مجموع دلایل و نشانهها را بنگرد که دلالتشان مانند دلالت آفتاب بر روز است!
کفر نفاق: اینکه با زبانش تظاهر به ایمان کند، اما در دلش تکذیب باشد و به این نفاق اکبر میگویند.
نکته: آنچه گذشت، تقسیم کفر اکبر است و نباید با مصادیق کفر (قولی، عملی یا اعتقادی) اشتباه گرفته شوند.