از جملۀ خوش‌سلیقگی و آداب شایسته، جا باز کردن برای دیگران در مجالس، مساجد، راه‌ها و جاده‌هاست. اسلام عزیز در این مورد نیز خوش‌سلیقگی و خوش‌ذوقی را می‌آموزد، آنجا که پروردگار عالم می‌فرماید: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا قِیلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا یفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ» (اى كسانى‌كه ایمان آورده‌اید! هرگاه به شما گفته شود در مجالس [براى دیگران] جا باز كنید، پس جا باز كنید تا خدا نیز براى شما گشایش دهد.)
حضرت عمر فاروق رضی‌الله‌عنه می‌گوید: «سه چیز دوستی و محبت میان تو و دوستت را یک‌رنگ و صمیمی می‌سازد، یکی از آن سه باز کردن جا برای او در مجلس است.»
صحنۀ زیبا و آراستۀ خوش‌سلیقگی را در این روش پیامر خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم ببینید؛ زمانی‌که پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم در مسجد نشسته بود که مرد اعرابی وارد مسجد شد، رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم برایش جا باز کرد (با وجود آن‌که مسجد هنوز پر نشده بود) در این هنگام اعرابی گفت: چرا جایت را تغییر دادی و جابجا شدی ای رسول خدا؟ مسجد هنوز جا دارد، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: «حق علی کل مسلم اذا جاء أخوه أن یتزحزح له» (بر هر مسلمان لازم است که وقتی برادرش آمد برایش جا باز کند و کنار برود.)
و همچنان در جای دیگری پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌فرماید: «لَا یُقِیمُ الرَّجُلُ الرَّجُلَ مِنْ مَقْعَدِهِ، ثُمَّ یَجْلِسُ فِیه وَلَکِنْ تَفَسَّحُوا وَتَوَسَّعُوا» (هیچ‌کس شخص دیگری را از جایش بلند نکند تا دیگری و یا خود در جایش بنشیند، ولی برای دیگران جا باز کنید.)
این است ادب و سلیقۀ نیک معلم بزرگ بشریت؛ در حقیقت پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم تمثیل‌گر حقیقی حیا، ادب و خوش‌سلیقگی بودند.
وقتی حالات مردم را در مساجد و مجالس می‌بینم، خیلی تأسف‌آور است و در این باره توجه درست ندارند، تا فرد خودش دست بکار شده جا نگیرد، کسی برایش آماده نیست که جا باز کند.
یکی دیگری از نمونۀ ادب و خوش‌سلیقگی در مجالس این است که کسی برای خود در مجلس، مکان اختصاص ندهد، کوشش نکند که حتماً در بالا و صدر مجلس بنشیند؛ اگر کسی او را به بالا رهنمایی کرد و یا خواهش نمود در این‌صورت اشکالی ندارد که آنجا بنشیند؛ چنان که جابر بن سمره رضی‌الله‌عنه می‌گوید: «کُنَّا إِذَا أَتَیْنَا النَّبِیَّ صلی‌الله‌علیه‌وسلم، جَلَسَ أَحَدُنَا حَیْثُ یَنْتَهِی» (هر یک از ما هنگامی‌که وارد مجلس پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌شد، در انتهای مجلس می‌نشست.)
سخن دیگری که باید عطف توجه همۀ عزیزان شود، این است که در مجلس نباید سرگوشی (گفتن سخن آهسته به گوش یکدیگر )، انجام گیرد؛ زیرا در این‌صورت دیگران فکر می‌کنند که غیبت و یا بدگویی ایشان را می‌کند و یا فکر منفی دیگری می‌نمایند؛ از این‌رو، تقاضای خوش‌سلیقگی و آداب این است که در مجالس خصوصی و محدود نباید چنین عملکردی صورت گیرد؛ البته اگر مجلس عمومی و زیاد باشد و مردم فکر منفی ننمایند، در این‌صورت اشکالی ندارد.
خلاصه، شخص مسلمان نیک‌خو و خوش‌سلیقه در مجلس نشسته و به حاضرین پیرامون خویش خیره نمی‌نگرد و همچنان در جایش زیاد حرکت نکرده و جابه‌جا نمی‌شود و از انجام کارهایی‌که با ذوق سلیم و طبع نیکو مخالف باشد پرهیز کرده و وقتی همه نشسته‌اند بر پا نه‌ایستاده و وقتی همه برخاسته‌اند نمی‌نشیند. همین‌طور باید که در نشست و برخاست خویش پایبند، باوقار و متانت و آرامش و آراستگی ظاهر نیز باشد، این موارد، مظاهر خوش‌سلیقگی و نزاکت فرد است؛ اگر شخصی می‌خواهد به بلندای شخصیت و عزت نفس برسد، باید این موارد را در نظر بگیرد.
By محمد فاتح