نویسنده: «ابو عائشة»
شرایط کسانی که مسئولیت امر به معروف و نهی از منکر را به عهده می‌گیرند
از آن‌جایی که امر به معروف و نهی از منکر یکی از کارهای واجب و مسئولیتی بزرگ است؛ بلکه از لازم‌ترین اعمال، بهترین و برترین آن‌ها است و خداوند متعال نیز ما را آفریده تا ما را در این دنیا بیازماید، «الذی خلق الموت والحیوة لیبلوکم أیکم أحسن عملا» ترجمه: «کسی‌که مرگ و زندگی را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک از شما نیکوکارتر است»؛ پس تعریف عمل صالح، نیک و مقبول نزد الله متعال آن است که خالصانه و درست باشد، همان‌طوری که فضیل بن عیاض رحمه‌الله [در تفسیر این آیه] می‌فرماید: «خالصانه‌ترین و درست‌ترین آن باشد»، عمل وقتی خالصانه باشد؛ اما درست نباشد، قبول نمی‌شود و هم‌چنان، در صورتی که درست باشد؛ ولی خالصانه نباشد، بازهم قبول نمی‌شود تا زمانی که خالصانه و به شیوۀ درست نباشد؛ خالصانه آن است که به خاطر خدا باشد و درست آن است که بر روش سنت باشد.
هیچ عمل بزرگی نباید خالی از این دو امر باشد:
-
مقصد رضایت الله متعال باشد؛
-
موافق شریعت الله متعال باشد.
پس باید در عملکرد امر کننده به معروف و نهی کننده از منکر و دعوت دهنده به سوی الله متعال، این دو موضوع مهم وجود داشته باشند: مخلصانه باشد و به شیوۀ درست باشد؛ زیرا هیچ امری نیک و خوب نیست؛ مگر اینکه در آن، این شرایط یافت شود.
-
دانش و درک قبل از امر و نهی
وقتی علم نباشد، جهل، گمراهی و پیروی از خواهشات نفسانی جای آن را پر می‌کند؛ همان‌گونه که در حدیث حضرت معاذ رضی‌الله‌عنه چنین آمده است: «علم امام عمل است و عمل تابع او».
عمر بن عبدالعزیز رحمه‌الله می‌فرماید: «کسی‌که خداوند را بدون علم عبادت کرد، فساد او نسبت به اصلاح او بیشتر خواهد بود».
با علم و فهم، فرق بین اهل جاهلیت و اهل اسلام دانسته می‌شود و در این مقام باید حتماً علم وجود داشته باشد و علم در سه مورد است:
-
علم به کار نیک و کار بد و تشخیص بین آن دو تا؛
ب. علم به حالت مأمور و حالت منهی؛
ت. علم به اینکه امر به معروف و نهی از منکر او را به سوی راه مستقیم که نزدیک‌ترین راه به حصول مقصود است، می‌رساند و این خودش صلاح است، به همین خاطر گفته‌اند: امر به معروف و نهی از منکر تو باید، منکر نباشد.
-
رفق و نرمی با امر و نهی
در صورتی که امر به معروف و نهی از منکر و دعوت به سوی الله متعال مقارن با نرمی و رفق باشد، استجابت، فرمان‌برداری و اعتراف از جانب کسی‌که به کار نیک امر می‌شود و از کار بد بازداشته می‌شود، هیچ موقع به تأخیر نمی‌افتد؛ رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌فرماید: «خداوند متعال مهربان است و رفق و مهربانی را دوست دارد و بر رفق، پاداش‌های بزرگی عطا می‌کند که در صورت عنف و خشونت عطا نمی‌کند».
در حدیث دیگری می‌فرماید: «رفق با هرچیزی که همراه شود آن را مزین و آراسته می‌سازد، عنف و شدت در هر چیزی باشد، آن را عیب‌دار می‌سازد».
-
بردباری و صبر بر اذیتِ بعد از امر به معروف و نهی از منکر
