فرقه‌ مرجئه (بخش دوم)

نویسنده: ام عائشه

مرجئه در لغت

ارجاء در لغت به دو معنا آمده است: 1. امیدوار کردن؛ رجا یرجو، رجاء و رجواً، ضد یئس؛ بنابراین، همزه‌ی آخر، منقلب از حرف علت است.

2. کار را به تأخیر انداختن. أرجاء الامر أي أخّره، و این لغت در نصوص شرعی نیز به معنای تأخیر آمده است. خداوند متعال می‌فرماید: «أرجه وأخاه» «بازدار او را و برادرش را.» در این‌صورت، همزه‌ی آن اصلی است. این لفظ، «أرجئه» نیز خوانده می‌شود. در جای دیگر می‌فرماید: «وءاخرون مرجون لأمر الله» «و افراد دیگری هستند که به فرمان و مشیت الهی واگذار شده‌اند.» که «مرجئون» نیز خوانده می‌شود؛ پس «ارجاء» در هر دو آیه به معنای تأخیر است.

و در حدیث کعب بن مالک ^{رضی‌الله‌عنه} آمده است که می‌فرماید: «وأرجأ رسول الله ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} أمرنا» أي: أخره، «رسول الله ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} مسأله‌ی ما را به تأخیر انداخت».

مُرجئی و مرجی اسم فاعل از ارجاء است که به معنای امیدوارکننده و یا تأخیراندازنده است، که در مقام نخست، مرجئی و مرجی خوانده می‌شود.

مرجئه در اصطلاح

مرجئه، نام یکی از کهن‌ترین فرق اسلامی است. در اصطلاح شرعی: بیرون کردن عمل از حقیقت ایمان است و ارجاء در پایانِ قرن اول، به دو معنا اطلاق می‌شد: 1. کسانی که امر حضرت علی و حضرت عثمان ^{رضی‌الله‌عنهما} را به تأخیر می‌انداختند؛ 2. کسانی‌که ایمان را خارج از حقیقت ایمان و مسمای آن بدانند.

 امام ابن عینیه ^{رحمه‌الله} می‌فرماید: «ارجاء بر دو صورت است؛ اول: قومی که امر حضرت علی و عثمان ^{رضی‌الله‌عنهما} را به تأخیر می‌انداختند؛ پس این گروه، به تحقیق گذشتند و رفتند؛ دوم: مرجئه‌ی عصر حاضر است که معتقدند ایمان بدون عمل است».

شاید نام این فرقه مشتق از ارجاء به معنای اول و یا مشتق از ارجاء به معنای دوم باشد، که هر دو معنا مناسب مذهب این فرقه است؛ زیرا چنان‌که در آینده تحقیق خواهد شد، آن‌ها گناهکاران را به شرط داشتن ایمان – معنای خاصی برای آن‌ قایل‌اند – به عفو و بخشش الهی امیدوار می‌کردند و یا حکم درباره‌ی آن‌ها را تا روز قیامت به تأخیر می‌انداختند. برخی گفته‌اند: بدین جهت مرجئه نامیده شدند که در مسأله‌ی خلافت، حضرت علی ^{رضی‌الله‌عنه} را از مرتبه‌ی اول به مرتبه‌ی چهارم به تأخیر می‌انداختند.

ادامه دارد…

بخش قبلی