سیکولاریزم، ماهیت، تاریخ و پیامدهای آن (بخش اول)

نویسنده: ابورائف

مقدمه

جوامع اسلامی و در رأس آن‌ها جوامعی که متمسک به فرهنگ و آموزه‌های اسلامی، سیاست و حکومت دینی هستند، همواره مورد تاخت‌وتاز و حملات شدید حرکت‌ها و نظرات سوء و منحرف بوده است؛ به‌گونه‌ای که تلاش‌های بی‌شماری از سوی جهت‌ها و جنبش‌هایی صورت گرفته است که می‌خواهند اندیشه و تفکر هدایت‌بخش اسلامی را از انسان‌ها سلب نموده و به جای آن، اندیشه‌ی انحرافی ساخته‌ی بشر و سیاست‌های ناکارآمد و توأم با دیکتاتوری و ظلم و اجحاف را بر ملت‌های آزاده تحمیل کنند.

این نوع تهاجم‌های فکری و ایدئولوژیک همواره به‌صورت هدف‌مند، سیستماتیک و جهت‌دار انجام شده و احزاب و کشورهای بی‌دین، با تمویل و هزینه‌ی گزاف سعی در نهادینه ساختن خواسته‌ها و پلان‌های شوم خود دارند.

یکی از این حرکت‌های مهم و بسیار شوم که از دیرباز است، کنش‌ها و نبردهای بلندبالایی را در جوامع اسلامی، به‌ویژه کشورهایی که تجربه‌ی حکومت اسلامی را دارند، ایجاد کرده است و باعث ایجاد تنش‌های متمادی و ایجاد دوقطبی درمیان جوامع اسلامی شده است، حرکت «سکولاریزم» و ادعای «جدایی دین از سیاست» است و نبردها و نزاع‌هایی که در جوامع دینی ایجاد شده است، چه‌بسا سبب درگیری‌های داخلی مداوم و گسترش خشونت و پیامدهای سوء بی‌شماری شده است.

داکتر «محمدعماره»، نویسنده و تحلیل‌گر مسلمان می‌نویسد: «غلو نخواهد بود اگر بگویم که نبرد فکری، سیاسی و ارزشی در میان تفکر اسلامی و «علمانی» و از همین دریچه، نبرد در میان اسلام‌گرایان و سکولارها، محوری قرار گرفته است که سبب ایجاد خطرناک‌ترین حزب‌گرایی‌های فکری و تقسیمات سیاسی در زندگی سیاسی ما در گستره‌ی کشورهای عربی و اسلامی؛ بلکه در گستره‌ی همه‌ی جهان معاصر شده است؛ چراکه هدف تلاش‌های علنی و غیرعلنی غربی‌ها که بیداری معاصر اسلامی را به مبارزه خواسته‌اند، رام‌سازی اسلام در جهت اجرای نمونه‌ی سکولاری مورد قبول آن‌ها می‌باشد».

سکولاریزم و طرفداران این اندیشه، با ادعای خالص‌سازی سیاست و شیوه‌ی حکمرانی از آموزه‌های دینی و معنوی و لازمی جلوه دادن این مورد، تلاش کرده است تا نیاز به دین و معنویات را در تشکیل حکومت، بسیار ناچیز و کم‌رنگ معرفی کنند و به‌نوعی علت عقب‌ماندگی ملل و جوامع دینی را تعلق آن‌ها به نوع حکومت‌داری دینی و تأثر احکام و فرامین سیاسی از نظام اسلامی معرفی کنند.

این حرکت نه تنها در جوامع اسلامی به دنبال به حاشیه راندن دین از ساحه‌ی تصمیم‌گیری در زندگی اجتماعی و سیاسی است؛ بلکه در گذشته، در جوامع غربی که متأثر از کلیسا و معنویات حاکم بر آن بوده‌اند، نیز این خواسته را محقق و اجرایی ساخته بود و از آنجایی‌که جوامع غربی با ادیان تحریف شده و تاریخ گذشته‌ای ارتباط داشتند، خیلی زود از این حرکت متأثر شدند و به جدایی دین از سیاست و به حاشیه‌راندن کلیسا اذعان کردند.

اما جوامع اسلامی و کشورهایی که از آموزه‌های وزین و هدایت‌گر اسلام تغذیه می‌شوند، هرگز چنین چیزی را قبول نکردند؛ بلکه در صدد اجرای دقیق و عمیق آموزه‌های دین در ساحه‌ی زندگی شدند و همین مورد، نبرد و نزاع‌های متمادی را در جوامع و فرهنگ اسلامی ایجاد کرده است.

حرکت سکولاریزم تعابیر و واژه‌های رنگین و مزخرف بی‌شماری را که ظاهراً حکایت از علم و دانش دارند و به نوعی پیروان این حرکت را حاملین علم و فناوری معرفی می‌کنند، برای خود انتخاب نموده‌اند؛ اما با بررسی و کنکاش دقیق و عمیق این حرکت و تاریخ و پیامدهای آن، می‌توان به ماهیت و حقیقت آن پی برد و علمی بودن آن را به چالش کشید.

به همین دلیل، داکتر «یوسف قرضاوی»، اندیشمند فقید مصری، می‌نویسد: «کلمه‌ی «علمانیت» (سکولاریزم) خواه با کسر «عین» باشد یا فتح آن، کلمه‌ای ترجمه شده از لغات اروپایی است و لازم بود که به لفظ «لادینی» یعنی «بی‌دینی» ترجمه شود؛ زیرا اصل اروپایی این کلمه به معنای «آنچه که غیر دین است»، می‌باشد و مطمئناً آنچه که دینی نباشد، بی‌دینی خواهد بود؛ اما کلمه‌ی علمانیت انتخاب شد؛ زیرا این کلمه کمتر باعث تحریک احساسات مسلمانان خواهد شد.»

از آنجا که حرکت سکولاریزم مانند دیگر حرکت‌های استعماری و جنگ فکری در سرزمین‌های اسلامی رخنه کرده است و بسیاری از اقشار و نسل‌های مسلمان را متأثر ساخته، نویسندگان و روشنفکران اسلامی برای بررسی ابعاد و زوایای این حرکت و ادعاهای پوشالی آن و درجهت معرفی حقیقت و واقعیت آن به ملت‌های مسلمان، تألیفات و آثار متعدد مختلفی را ارائه کرده‌اند که در این نوشتار به بخشی از این مطالب و تحقیقات آن‌ها اشاره و استناد خواهیم کرد و تاریخ، ماهیت، و واقعیت این حرکت را مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهیم.

در ابتدا نیز تعریف و لغت‌شناسی کلمه‌ی سکولاریزم و مفهوم آن را بررسی خواهیم کرد؛ زیرا درک صحیح و درست این حرکت و نیز گستره‌ی فعالیت و زمینه‌های کارکرد آن، منوط به شناخت ماهیت و مفهوم اساسی و ریشه‌ای آن است.

امید است این نوشته جهت ایجاد فضای فکری سالم در میان جوانان و قشر تحصیل‌کرده مفید واقع شود و درکی صحیح و درست از این حرکت و اهداف و پیامدهای آن به جامعه‌ی اسلامی ارائه کند.

ادامه دارد…