علامه ابوزید شلبی رحمه‌الله می‌نویسد: بعد از اینکه حضرت خالد رضي‌الله‌عنه به‌عنوان فرماندۀ کل سپاه اسلام تعیین شد، به تنظیم نمودن مجاهدین پرداخت و صف‌های همه را آرایش و نظمی داد که قبلاً نظیر آن نه در میان عرب و نه هم در میان عجم دیده نمی‌شد.
ایشان کل لشکر اسلام را به چهل گروه تقسیم نمود و علت اینکه چرا لشکر را به این دسته‌های کوچک تقسیم کرده است را نیز بیان فرمودند. در یکی از سخنرانی‌های خود به مجاهدین فرمودند: «دشمنان شما به علت کثرت افراد به غرور و طغیان روی آورده‌اند. بدانید هیچ آرایش جنگی از نظر هیبت و اهمیت از تقسیم گروه‌های بزرگ به دسته‌های متعدد، چشم‌گیرتر و مهم‌تر نیست.» به همین جهت حضرت خالد رضی‌الله‌عنه ابتدا تمام لشکر را به چهار دستۀ بزرگ تقسیم نمود؛ مقدمۀ لشکر، قلب لشکر، جناح راست لشکر و جناح چپ آن.
مقدمۀ لشکر
حضرت خالد رضي‌الله‌عنه در مرحلۀ نخست، برای کل لشکر مقدمه و پیشتازانی را آماده ساخت و دستۀ بزرگی از لشکر اسلام را در آن شامل نمود و حضرت قباث ابن اشیم رضي‌الله‌عنه را به حیث فرماندۀ آن منصوب نمود.
قلب لشکر اسلام
خالد رضی‌الله‌عنه در مرحلۀ ثانوی به وسط و قلب لشکر پرداخت و آن را به هجده گروه تقسیم کرد. او حضرت ابوعبیدة بن الجراح رضی‌الله‌عنه را به‌عنوان فرماندۀ آن‌ها منصوب نمود که حضرت عکرمه و حضرت قعقاع ابن عمرو رضی‌الله‌عنهما جزو آن‌ها بودند.
جناح راست لشکر
حضرت سیدنا خالد رضی‌الله‌عنه بعد از منظم‌ساختن قلب لشکر، به‌سوی مهم‌ترین گروه لشکر که جناح راست لشکر بود، متوجه شد و آن را به ده گروه تقسیم نمود و حضرت عمرو بن عاص رضی‌الله‌عنه را در رأس آن‌ها قرار داد. حضرت شرحبیل ابن حسن رضی‌الله‌عنه نیز جزو آنان بود.
جناح چپ لشکر
سپس حضرت خالد رضی‌الله‌عنه جناح چپ لشکر را به ده گروه تقسیم کرد و حضرت یزید ابن ابوسفیان رضی‌الله‌عنه را به‌عنوان فرماندۀ آن‌ها تعیین نمود. ایشان برای هر یک از گروه‌های کوچکی‌که تحت فرماندهی گروه‌های بزرگ سه‌گانه بود نیز یک یک امیر تعیین نمود تا همه از آن‌ها پیروی کنند و آن‌ها از فرماندهان مربوط خود اتباع کنند و همۀ فرماندهان از خود ایشان تابع‌داری کنند.
محکمۀ عدالت و انصاف
حضرت خالد رضی‌الله‌عنه بعد از تنظیم لشکر اسلام به گروه‌ها و فرماندهی‌ها، برای تمام لشکر اسلام محکمه‌ای نیز تشکیل داد؛ زیرا جنگ‌های آن زمان چندین ماه دوام می‌کرد و قضایا و حوادث بسیاری رخ می‌داد که می‌طلبید محکمه‌ای تشکیل شود و یک نفر به‌عنوان قاضی در آنجا مشغول به حل‌وفصل مسائل مردم باشد. ایشان، حضرت ابودرداء رضی‌الله‌عنه را به این سِمَت عالی تعیین نمودند.
قرائت و سخنرانی در میان مجاهدین
حضرت رسول مکرم اسلام صلی‌الله‌علیه‌وسلم در هنگام روبه‌رو شدن با مشرکین در جنگ سرنوشت‌ساز بدر، برخی از اصحاب کرام رضی‌الله‌عنهم‌أجمعین را به‌عنوان قاری و برخی دیگر را به حیث سخنران انتخاب نمودند تا در مواقع حساس، با آیات دلنشین قتال و شهادت در راه خدا و سخنرانی‌های جذاب و مخلصانه، مجاهدین اسلام را برای رویارویی با دشمن تشویق و آماده سازند.
حضرت خالد رضی‌الله‌عنه نیز جهت اتباع و پیروی از آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم، حضرت مقداد رضی‌الله‌عنه را به حیث قاری برگزید تا سورۀ مبارکۀ انفال را در مواقع حساس برای مجاهدین تلاوت نماید و حضرت ابوسفیان رضی‌الله‌عنه را به سِمَت واعظ و مبلغ لشکر برگزید؛ چنانچه ایشان در بین لشکریان حرکت می‌کرد و بر گروه‌ها می‌ایستاد و چنین تبلیغ می‌کرد: «الله متعال را فراموش نکنید، الله متعال را فراموش نکنید، بدانید که شما از نسل عرب و یاور اسلام هستید، دشمن از نسل روم و یار و یاور شرک هستند. پروردگارا! امروز یکی از روزهای بسیار مهم تو است. پروردگارا! نصر و پیروزی خود را بر بندگان مؤمن خود نازل کن!»
تشکیل دفتر تدارکاتی برای تنظیم بهتر لشکر
همانطوری‌که در امور فوق مشاهده شد؛ حضرت خالد رضی‌الله‌عنه واقعاً به این لشکر تازه‌وارد در سرزمین شام، چه آرایشی بخشید و چه مانور نظامی‌ای ایجاد نمود!
بااین‌وجود، ایشان به این بسنده نکرده و به‌منظور تنظیم بهتر، دفتر تدارکاتی ایجاد نمود و حضرت عبدالله ابن مسعود رضی‌الله‌عنه را به‌عنوان دفتردار آن گماشت تا برای مجاهدین کرام غذا، طعام، آب، نان و… را تدارک ببیند و جهت توزیع غذا، به آن‌ها قبض تقسیم کند.
از این اقدامات حضرت خالد بن ولید رضی‌الله‌عنه به‌خوبی معلوم می‌شود که ایشان در همین لحظاتی‌که نوبت فرماندهی را به عهده گرفته بود، کارهای بسیاری را انجام داد که باعث تقویت مسلمانان و بالابردن روحیه و بیدارنمودن نیروی حماسی و مذهبی و حس فداکاری و آمادگی برای رویارویی با دشمن می‌گردید. این اقدامات نیک به همان اندازه که برای مسلمانان مفید و سودبخش بود، برای دشمنان وحشت‌آور بود و از اراده و عزم آنان می‌کاست.
By محمد فاتح