آیا قیس مکشوح نیز در قتل اسود عنسی با حضرت فیروز سهیم بود؟
همانطور که در بخش گذشته بحث شد، قیس بن عبدیغوث مکشوح، فردی بود که بخاطر کینه و بغض با اسود عنسی و با وجود این‌که سرلشکر او بود، باز هم برای رسیدن به ترقی بیشتر و گرفتن حکومت از اسود عنسی و حصول امتیاز، از هیچ کوششی دریغ نمی‌کرد.
امام ابن عساکر دمشقی رحمه‌الله در تاریخ خویش می‌نویسد: «وذلك أن قيسا سمع المهاجر يخبرهم أن رسول‌الله صلى‌الله‌عليه‌وسلم قال للمسلمين «إنكم ستقتلون الأسود» فطمع قيس في قتله وقد قتل أخاه عمر بن عبديغوث وأقبلوا ثلاثتهم قيس وفيروز وداذويه حتى انتهوا إلى الباب فقالوا: أينا يكفي الباب لا يدخل علينا أحد؟ فقال داذويه: أنا أكفيكم الباب. فكان أشد ثغورهم، فلما دخلا على الرجل قال فيروز لقيس: إن شئت أن تجثم على صدره وأضربه وإن شئت أن أجثم على صدره وتضربه.» ترجمه: «دلیل شوق و علاقۀ جدی قیس بن عبدیغوث نسبت به قتل اسود عنسی، شنیدن از مهاجر ابن ربیع بود که گفته بود، رسول اکرم صلیاللهعلیهوسلم به مسلمانان یمن فرموده‌اند: «یقیناً شما اسود را خواهید کشت.» هم‌چنین، اسود عنسی پیش از این، برادر قیس را نیز به قتل رسانده بود و به همین دلیل، قیس مصمم‌تر از همه به قتل او بود.
بعد از آن، قیس، فیروز و داذویه به خانۀ اسود رفتند و به دروازۀ قصر رسیدند. سپس هر سه نفر به یکدیگر گفتند که کدامیک از ما نگهبان شود و نگذارد شخص دیگری وارد خانه شود؟ داذویه گفت که من نگهبانی از دروازه را بر عهده دارم (این دروازه، سخت‌ترین بخش قصر بود.) بعد از ورود فیروز و قیس به خانه، فیروز به قیس گفت: اگر تو خواستی، می‌توانی بر سینۀ اسود بنشینی و من او را بزنم و اگر خواستی، من بر سینۀ او می‌نشینم تا تو او را بزنی.»
خلاصه این‌که ابتدا فیروز، اسود عنسی را کشت و سپس بر سینه‌اش نشست و قیس سر او را از بدن جدا کرد و به پیش مهاجر ابن ربیع برد تا همه بفهمند که اسود از دنیا رفته است. اما این‌که آیا قیس در آن زمان مسلمان و صحابی بود یا خیر؟ اطلاعات دقیقی در دست نیست. امام ابن‌اثیر در این مورد می‌نویسد: «قال ابن الكلبي: قيس بن المكشوح، واسمه هبيرة بن عبديغوث. قيل: له صحبة، وقيل: لا صحبة له باللقاء والرؤية. وهو الذي أعان على قتل الأسود العنسي مع فيروز، فقتله الأسود يدل على إسلامه في حياة رسول‌الله صلى‌الله‌عليه‌وسلم.» یعنی: امام کلبی دربارۀ قیس بن عبدیغوث می‌گوید که اسم او «هبیره بن عبدیغوث» بوده است. گفته شده است که او صحابی نبوده و از دوران بعد از پیامبر صلیاللهعلیهوسلم به اسلام پیوسته است. او در قتل اسود عنسی با فیروز همکاری کرد. پس از این معلوم می‌شود که او در دوران حیات مبارک پیامبر صلیاللهعلیهوسلم به اسلام پیوسته بوده است.
امام ابن‌عبدالبر اندلسی رحمه‌الله نیز این امر را چنین ذکر فرموده‌اند: «قَتلُه الأسودَ العنسيَّ يدل على أن إسلامه كَانَ فِي مرض النَّبِيّ صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَسَلَّمَ، ثُمَّ قتل قيس بن مكشوح و رحمه الله بصفين مع علي رَضِيَ‌اللَّهُ‌عَنْهُ.» ترجمه: «کشتن اسود عنسی نشان می‌دهد که قیس بن عبدیغوث پیش از وفات پیامبر صلیاللهعلیهوسلم به اسلام پیوسته بوده است. سپس در جنگ صفین، همراه حضرت علی رضی‌الله‌عنه، به شهادت رسید.»
از این دو روایت مشخص می‌شود که قیس بن عبدیغوث در هنگام کشتن اسود مسلمان بوده و همراه با فیروز دیلمی در این عمل شراکت داشته است؛ اما امتیاز این عمل عظیم به فیروز تعلق داشته و سپس قیس به آن پیوست.
