جنگ روانی که همان جنگ اعصاب است، از سلاح‌های مخرب نظامی بیشتر است؛ بنابراین به کار گیری آن دشوار بوده و مهارت خاصی را می‌طلبد.
این نوع جنگ، جنگی است كه با ابزار و سلاح صورت نمی‌گیرد، بلكه در محیطی آرام و با در اختیار داشتن سلاح‌های تبلیغاتی انجام می‌شود. این جنگ معمولاً در کنار عملیات نظامی مطرح می‌شود. در یادداشت‌های قبل به برخی از شیوه‌های تبلیغی جنگ روانی کافران و اصول آن از دیدگاه قرآن سخن به میان آمد، اما در این تحقیق از شیوه‌های بر خورد قرآن با تبلیغات و جنگ روانی با مخالفان سخن به میان خواهد آمد، امیدوارم خوانندگان گرامی بهره کافی را ببرند.
ج. شيوههای برخورد قرآن با تبليغات و جنگ روانی مخالفان
۱. دعوت به هماوردی؛ پيامبر و مؤمنان كه به حقانيت خود اطمينان دارند. گاهی دشمن را به «تحدّی» و مبارزه‌ی فرهنگی دعوت می‌كنند. يكی از اين موارد درباره‌ی حقانيت قرآن است. خداوند می‌فرمايد: اگر درباره‌ی آنچه بر بنده‌ی خود (پيامبر) نازل كردهايم، ترديد داريد يک سوره همانند آن بياوريد و اگر اين كار را نكرديد ـكه هرگز نخواهيد كردـ پس بترسيد از آتشی كه هيزم آن گناهكارانند… . (بقره، آيات ۴ـ۲۳.)
نمونه‌ی ديگر اين مبارزهطلبی، «مباهله» است. مسيحيان نجران ادعا می‌كردند عيسی علیه‌السلام فرزند خداست و بعد از علم به حق، باز
هم با پيامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم به مجادله برخاستند و از قبول حق طفره رفتند؛ آنگاه آيه نازل شد كه ای پيامبر، به آنان بگو بياييد ما با زنان و فرزندان و نفوس خود و شما نيز با زنان و فرزندان و نفوس خود مباهله كنيم، و لعنت خدا را بر دروغگويان قرار بدهيم تا معلوم شود كه خداوند دعای كدام يک از ما را مستجاب می‌كند. (آلعمران، آيه: ۶۱.) مقدمات مباهله فراهم شد و مسيحيان نجران فهميدند كه زيان خواهند ديد و از انجام آن سرباز زدند و به قبول جزيه تن در دادند.
۲. تقويت روحيه‌ی مؤمنان با امداد غيبی؛ در جنگ بدر مؤمنان از نظر نيروی انسانی و امكانات با كافران بسيار نابرابر بودند. مسلمانان در ميدان جهاد از درگاه الهی تقاضای ياری كردند و خداوند برای شادی و اطمينان قلبی آنان، هزار فرشته را به ياري‌شان فرستاد. (انفال، آيات: ۱۰و۹.) در آن شب خواب آرامبخش آنان را فراگرفت. بارانی از آسمان باريد و آنان را پاک كرد و پليدی‌های شيطان را از آنان زدود و دلهای آنان را محكم و گامهايشان را استوار گرداند. (انفال، آيه: ۱۱.) در قلوب كافران رعب انداخت و مؤمنان را به مبارزه جدی‌تر تشويق كرد. (انفال، آيه: ۱۲.)
۳. تعظيم شعائر الهی؛ خداوند می‌فرمايد: «بزرگ داشتن شعائر الهی نشانه‌ی تقوای دل است.» (حج، آيه: ۳۲.) اين شعائر شامل سرفصلهای آيين الهی و برنامههای كلی است. بعضی از مصاديق شعائر الهی در قرآن عبارتند از قربانی‌كردن شترهای فربه، (حج، آيه: ۳۶.) سعی میان صفا و مروه. (بقره، آيه: ۱۵۸.) ولی شعائر الهی منحصر به اينها نيست. بزرگداشت شعائر دينی مخصوصا به‌صورت جمعی نوعی تبليغ و مقابله با جنگ روانی محسوب می‌شود.
د . پيشگيری و مقاومسازی مؤمنان در مقابل جنگ روانی دشمنان
۱. توجه دایمی به زمينههای فرهنگی و اجتماعی؛ هيچ شيوه‌ی جنگ روانی در زمينه‌ی نامناسب استمرار و توفيق نمی‌يابد. زمينههای فرهنگی و اجتماعی را می‌توان به چتر امنيتی بزرگی تشبيه كرد كه بر سر ما سايه گسترده است و با هر خطا و كم توجهی سوراخی در آن ايجاد می‌شود. هر قدر اين خطاها و كم توجهی‌ها بيشتر باشد، اين سوراخها بيشتر می‌شود و ناگهان متوجه می‌شويم كه اين چتر آن قدر سوراخ شده است كه ديگر در مقابل دشمن قدرت حمايت از ما را ندارد. اگر اعتقادات دينی مدنظر را به جامعه آموزش ندهيم. اگر حرف ما با عملِ ما متفاوت شد، اگر از توجه به نسل جوان غافل شديم و…، با هر كدام از اينها ضربه‌ای هولناک به اين چتر وارد می‌شود و در نهايت، اگر اخلاق عمومی به‌سوی اخلاق بدون معنويت پيش برود، ديگر نبايد سخن از چتر حمايتی برای دينداران گفت.
۲. تأكيد بر همبستگی و هماهنگی؛ اسلام بر وحدت و همبستگی تأكيد زيادی دارد. اين مطلب نه در حد يک شعار، بلكه به‌عنوان يک استراتژی بايد شناخته شود. اگر اين هماهنگی در جامعه ضربه ديد، گويا آن چترِ حمايتی پاره شده است و اگر اين ناهماهنگی‌ها به‌صورت تقابل و رویارويی درآيد، نه تنها قدرت حمايت ندارد، بلكه خود باعث ناآرامی می‌شود. در قرآن آيات متعددی بر اين موضوع دلالت دارد:
خداوند كسانی را كه مثل بنيانی آهنين در راهِ او پيكار می‌كنند، دوست دارد. (صف، آيه: ۴.) با نصرت خود و با ايجاد الفت در میان مؤمنان، پيامبرش را تقويت می‌كند و الفتی كه پيامبر با صرف‌كردن همه‌ی اموال روی زمين هم نمی‌توانست آن را ايجاد كند. (انفال، آيه: ۶۳.) همچنين خداوند مؤمنان را برادر می‌داند (حجرات، آيه: ۱۰.)
۳. حفظ آمادگی و بسيج نيروها؛ اين آمادگی ممكن است آمادگی نظامی، اقتصادی، سياسی، فرهنگی و … باشد، همانگونه كه در زمينههای نظامی آمادگی كامل لازم است. (انفال، آيه: ۶۰.) و در زمينههای فرهنگی هم اين آمادگی ضروری است. جامعه‌ی اسلامی بايد از حيث علمی به قدری توانمند باشد كه مهاجم احساس خطر كند و درصدد هجوم برنيايد.
۴. آگاه‌كردن مردم از شيوههای جنگ روانی؛ بايد مردم را از ترفندهای تبليغی و روانی دشمن آگاه كرد تا به آسانی فريب نخورند. اگر شايعه و ابزارها و اهداف آن برای مردم روشن شود، ديگر اين حربه مؤثر نخواهد بود.
به همين جهت روشن و شفاف‌نمودن هدف نهایی ايمان و كفر (صف، آيات: ۵ و ۴) و غلونكردن در دين (نساء، آيه:, ۱۷۱) تذكر به همین بود که همواره بايد مواظب شيطان باشيم و بدانيم كه او دشمن آشكار انسان است. (يوسف، آيه: ۵.) از جمله مواردی است كه باعث پيشگيری و مقاومسازی مردم در مقابل جنگ روانی دشمن می‌شود.
