جایگاه اخلاق اسلامی (بخش چهارم)

نویسنده: شکران احمدی

هشدار رسول الله ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} نسبت به اخلاق بد

در پاره‌ای از روایات، انسان بداخلاق، غیرمؤمن خوانده شده است. رسول اکرم ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} می‌فرماید: «لا يؤمن أحدكم حتى يحب لأخيه ما يحب لنفسه»؛ «هیچ‌یک از شما مؤمن نمی‌شود تا آنکه برای برادرش چیزی را بپسندد که برای خود می‌پسندد.»

در حدیثی دیگر درباره‌ی همسایه سه‌بار سوگند خورده و چنین فرمودند: «والله لایؤمنُ والله لایؤمنُ والله لایؤمنُ. قالوا: و ما ذاك یا رسول الله؟ قال: جارٌ لا یأمن جاره بوائقه»؛ «به خدا سوگند مؤمن نیست؛ به خدا سوگند مؤمن نیست؛ به خدا سوگند مؤمن نیست. پرسیده شد: ای رسول‌الله چه کسی؟ فرمود: کسی‌که همسایه‌اش از اذیت و آزار او در امان نباشد.»

در محتوای این احادیث باید تأمل کرد و گناهانی که درباره‌ی آن‌ها تهدید بیان شده و مرتکب آن محکوم به بی‌ایمانی شده است، همه از قبیل اخلاق بد هستند، از این‌جا می‌توان به اهمیت اخلاق از دیدگاه اسلام پی برد.

شیخ‌الإسلام ابن‌تیمیه ^{رحمه‌الله} درکتاب «الإیمان» می‌نویسد: «گناهانی که به مرتکب آن در احادیث بی‌ایمان گفته شده است، حداقل مراتب آن این است که در شریعت اسلام حرام قرار داده شده‌اند و اجتناب از آن‌ها واجب است.»

پس معلوم می‌شود، اخلاقیات از چیزهای اضافی نیستند که فقط برای کسب ثواب بیشتر لازم باشند؛ بلکه موجب نجات از عذاب جهنم و از شرائط مسلمان بودن به‌شمار می‌روند، به‌ویژه آن دسته از مفاهیم اخلاقی که در قرآن کریم درباره‌ی آن‌ها زیاد تأکید شده است، مانند: اخلاص، صبر، توکل، راست‌گویی، امانت‌داری، وفای به‌عهد، محبت کامل باخدا و پیامبر، خیرخواهی نسبت به دیگران، حسن‌ظن به دیگران، عیب‌پوشی، رحم، عفو و گذشت.

اما این نکته‌ی اساسی را نباید فراموش کرد که بدون ایمان، اخلاق یا هر عمل دیگری، هیچ‌گونه ارزش و اعتباری ندارد. ایمان برای هر عمل به منزله‌ی روح و جان است؛ بنابراین اگر کسی به خدا و پیامبرش ایمان نداشته باشد؛ ولی به‌ظاهر از اخلاق خوب برخوردار باشد، این اخلاق، اخلاق حقیقی و مطلوب نیست؛ بلکه در صورت اخلاق است که فاقد هرگونه ارزش، نزد خداوند است.

ادامه دارد…

بخش قبلی