قربانی یکی از شعائر و عبادت‌های مهم اسلام می‌باشد، حتی در زمان جاهلیت نیز عبادت شناخته می‌شده است، فقط فرق این بود که آنها برای معبود‌های خود قربانی می‌کردند؛ درحالی‌که قربانی مسلمانان، خاص برای رضای خداست. مذاهب غيـر اسلامی امروزه نیز جهت زنده کردن رسوم مذهبی خود قربانی می‌کنند؛ چنانکه بعضی به اسم معبودها و برخی به اسم حضرت مسیح قربانی می‌کنند. خداوند متعال در سورۀ کوثر خطاب به پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم، می‌فرماید: «فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ»؛ «ای پیامبر پس نماز بخوان برای پروردگارت و شتر نحر کن». هم‌چنان که نماز برای غیر خدا جایز نیست، قربانی هم برای غیر خدا جایز نمی‌باشد.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌فرماید: «پسندیده‌ترین عمل نزد خداوند متعال در روز‌های عید قربان ذبح حیوان قربانی است؛ این عمل در ایام قربانی نزد خداوند متعال، از تمام اعمال نیک دیگر، بهتر است. قبل از این‌که خون قربانی بر زمین بریزد به درگاه خداوند مورد قبول واقع می‌شود؛ ازاین‌رو، با وسعت قلب قربانی کنید.»
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌فرماید: «هراندازه مو بر بدن حیوان قربانی باشد، همان اندازه نیکی برای صاحبش نوشته می‌شود.» سبحان الله کمی بیندیشیم، چه عملی از این ثواب بیشتری دارد؟ از ذبح نمودن حیوان به‌اندازۀ مو‌های آن نیکی بـه صاحبش می‌رسد، حال اگر شخصی جهت شمردن مو‌های گوسفندی مدت‌ها وقت صرف کند، بازهم نمی‌تواند آنها را حساب کند، پس خودتان توجه کنید چه اندازه ثواب دارد. شایسته است که هر مسلمان اگرچه قربانی بر او واجب نباشد، با آن‌هم ایـن انـدازه ثواب را نادیده نگیرد و قربانی نماید؛ زیرا این فرصت اگر از دست رفت دیگر میسر نخواهد شد و هیچ‌کس نمی‌تواند به این سادگی این اندازه نیکی را کسب نماید. برای افراد توانگر مناسب است همان‌طوری که برای خود قربانی می‌کنند، برای خویشاوندانی که وفات کردهاند مانند مادر، پدر وغیره نیز قربانی کنند تا آنها نیز از این ثواب بسیار بزرگ محروم نباشند و شایسته است، عوض پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم و همسرانش و عوض بزرگان خود هم قربانی کنند (و با این عمل، روح آنها را شاد نمایند). اگر از عهدۀ این کار برنمی‌آیند، حداقل برای خود قربانی کنند؛ زیرا ذبح قربانی در ایام عید بر توانگر واجب است. برای کسی‌که استطاعت قربانی داشته باشد و بازهم برای انجام این عمل اقدام ننماید کمال محرومی و تأسف است و علاوه بر آن چنین افرادی به علت عدم ذبح قربانی گناهکار نیز می‌شوند.
فضایل قربانی
الف. فضایل قربانی در قرآن:
اضحیه یا قربانی دارای فضایل فراوانی است که در آیات متعدد قرآن کریم به آن اشاره شده است.
الله متعال در سورۀ مبارکۀ حج، قربانی را یکی از شعایر الهی دانسته و انجام دادن آن را «خیر» گفته‌اند که مایۀ برکت برای قربانی کننده و همکاری و دستگیری برای دریافت‌کنندۀ گوشت قربانی است.
«وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُمْ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيهَا خَيْرٌ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللهِ عَلَيْهَا صَوَافَّ فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ كَذَلِكَ سَخَّرُنَاهَا لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»؛ «و (قربانی) شتران را برای شما از (جمله) شعایر خدا قرار دادیم؛ در آنها برای شما خیــر اســت پـس نام خدا را بر آنها درحالی‌که برپای ایستاده‌اند ببرید و چون به پهلو در غلتیدند از آنها بخورید و به تنگ‌دست (سائل) و به بینوا (غیرسائل) بخورانید؛ این‌گونه آنها را برای شما رام کردیم، باشد که شکرگزار شوید».
در آیۀ ۳۲ سورۀ مبارکه حج، بزرگداشت شعایر الهی نشانۀ پاکی و پرهیزگاری دل دانسته شده است. «وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهُ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ»؛ «هرکس شعایر الهی را بزرگ شمارد، بی‌گمان آن بزرگداشت ناشی از پاکی و پرهیزگاری دل‌هاست».
در آیۀ ۳۷ همان سوره فلسفۀ وجودی قربانی را الله متعال دست یافتن به تقوا و پرهیزگاری بیان کرده است. «لَنْ يَنَالَ اللَهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكنْ يَنَالُهُ التَّقْوَى مِنْكُمْ كَذَلِک سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِينَ»؛ «هرگز (نه) گوشت‌های آنها و نه خون‌های‌شان به خدا نخواهد رسید؛ ولی (این) تقوای شماست که به او می‌رسد. این‌گونه (خداوند) آنها را برای شما رام کرد تا خدا را به‌پاس آنکه شما را هدایت کرده به بزرگی یاد کنید و نیکوکاران را مژده ده.»
در سورۀ کوثر قربانی در ردیف نماز قرار گرفته است: «إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ * فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ»؛ «(ای پیامبر) بدون شک که ما به تو کوثر را دادیم، پس تو برای خدایت نماز بگذار و قربانی کن».
در سورۀ مبارکۀ انعام نیز قربانی در کنار نماز قرار گرفته و از فرد مؤمن خواسته شده تا تمام امور خود را با اخلاص و یک‌دلی تقدیم خداوند کند و در هیچ عبادتی دچار شرک و نافرمانی نشود. «قُلْ إِنَّ صَلاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ* لا شَرِیک لَهُ وَ بِذلِكَ أُمِرْتُ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ»؛ «بگو نماز، قربانی، زندگی و مرگم فقط از آن خداست که پرورش‌دهندۀ جهانیان است و به این امر من دستور داده شده‌ام و من از همه جلوتر فرمان‌بردارم».
