امر به معروف و نهی از منکر، اهمیت و شیوه‌ها (بخش دوم)

نویسنده: شکران احمدی

امر به معروف و نهی از منکر از منظر قرآن‌كریم

امر به معروف و نهی از منکر در همه‌ی ادیان به نوعی اهمیت داشته است؛ اما در دین اسلام علاوه براین‌که به آن تأکید شده، از وظایف و کارهای اساسی این امت قرار داده شده است، این مطلب در آیات متعددی به گونه‌های مختلف آمده است که در اینجا به چند مورد اشاره می‌شود:

1. «وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»؛ ترجمه: (بايد از ميان شما گروهی باشند كه [تربيت لازم را ببينند و قرآن و سنّت و احكام شريعت را بياموزند و مردمان را] دعوت به نیكی كنند و امر به معروف و نهی از منكر نمایند و آنان خود رستگارند.)

2. «كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللّهِ…»؛ ترجمه: (شما [ای پيروان محمّد] بهترین امّتی هستید كه به سود انسان‌ها آفريده شده‌ايد [مادامی كه] امر به معروف و نهی از منكر می‌نمایید و به خدا ايمان داريد.) این آیه به دو مطلب اشاره دارد: ا. این امت بر سایر امت‌ها برتری دارد؛ 2. اساس برتری بر انجام وظیفه‌ی امر به معروف و نهی از منکر است؛ چنان‌که این وظیفه‌ی آن‌حضرت ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} بوده است.

3. «الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ»؛ ترجمه: ([آن مؤمنانی كه خدا بدیشان وعده‌ی یاری و پیروزی داده است] كسانی هستند كه هرگاه در زمين ایشان را قدرت بخشیم، نماز را برپا می‌دارند و زكات را می‌پردازند و امر به معروف و نهی از منكر می‌نمایند و سرانجام همه‌ی كارها به خدا برمی‌گردد [و بدان‌ها رسیدگی و درباره‌ی آن‌ها داوری خواهد كرد، همان‌گونه كه آغاز همه‌ی كارها از ناحيه‌ی خدا است].)

4. «كَانُواْ لاَ يَتَنَاهَوْنَ عَن مُّنكَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ مَا كَانُواْ يَفْعَلُونَ»؛ ترجمه: (آنان از اعمال زشتی كه انجام می‌دادند دست نمی‌كشیدند و همديگر را از زشت‌كاری‌ها نهی نمی‌كردند [و پند نمی‌دادند] و چه كار بدی می‌كردند! [چرا كه دسته‌ای مرتكب منكرات می‌شدند و گروهی هم سكوت می‌نمودند و بدین وسیله همه مجرم می‌گشتند].)

امر به معروف و نهی از منکر از منظر سنّت نبوی

تأکیدهای فراوانی در مورد امر به معروف و نهی از منکر از زبان پیامبر اکرم ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} نقل شده است؛ همچنین آن‌حضرت ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} در مورد بی‌توجهی به این امر شدیداً هشدار داده است که به ذکر دو حدیث در این مورد اکتفا می‌شود:

1. عن عائشة ^{رضی‌الله‌عنها} قالت: سمعت رسول الله ^{صلى‌الله‌عليه‌وسلم} يقول: «مروا بالمعروف، وانهوا عن المنكر، قبل أن تدعوا فلا يستجاب لكم»؛ (حضرت عایشه ^{رضی‌الله‌عنها} می‌گوید: از آن‌حضرت ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} شنیدم که فرمود: امر به معروف و نهی از منکر بکنید، قبل از این‌که دعا کنید و دعای‌تان مستجاب نشود.)

2. عن حذيفة بن اليمان عن النبي ^{صلى‌الله‌عليه‌وسلم} قال: «والذي نفسي بيده لتأمرن بالمعروف ولتنهون عن المنكر أو ليوشكن الله أن يبعث عليكم عقابا منه ثم تدعونه فلا يستجاب لكم»؛ (حذیفه ‌بن یمان از آن‌حضرت ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} روایت می‌کند که فرمود: سوگند به ذاتی که جانم در دست اوست، باید امر به معروف و نهی از منکر بکنید، [در غیر این‌صورت] نزدیک خواهد بود که خداوند عذاب خود را بر شما فرود آورد و آنگاه شما [برای نجات خود] به درگاه خدا دعا کنید و دعای شما مورد قبول واقع نگردد.)

بخش قبلی | بخش بعدی