منشأ تمام تصمیمات آدمی، فکر و اندیشۀ اوست؛ اگر دارای افکار و اندیشه‌های معتدل باشد، رفتار او نیز معتدل خواهد بود و اگر اندیشۀ او به بیماری عدم اعتدال گرفتار شود، اعمالش نیز به افراط و تفریط دچار می‌شود.
اعتدال در کردار
رفتار عادلانه، نتیجۀ اندیشۀ معتدل است و مؤمنان با تصحیح افکار و عقاید خویش، به تعدیل کردار خود می‌پردازند و در هیچ‌کاری به افراط و تفریط نمی‌گرایند. آیات و روایات و احکام و مقررات اسلامی نیز به‌طور گسترده‌ای در صدد تنظیم همۀ امور فردی و اجتماعی مسلمانان بر محور حق و اعتدال و پیشگیری از افراط و تفریط‌اند.
اعتدال در خواب و خوراک
خرد آدمی حکم می‌کند که هر موجود زنده‌ای باید به‌اندازۀ نیاز خویش از منابع غذایی بهره برد و در عین حال هرگونه افراط و تفریط در خورد و خوراک، زیان‌آور و نامعقول است.
قرآن‌کریم در این زمینه می‌فرماید: «وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ»؛ «بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید که خداوند اسراف‌کنندگان را دوست نمی‌دارد»؛ در آیۀ ۳۲ سورۀ اعراف، خداوند کسانی را که تفریط کرده و خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های لذیذ و گوارا را بالای خود حرام کرده‌اند، نکوهش می‌کند: «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ الله الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَالطَّيِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا خالِصَةً يَوْمَ الْقِيامَةِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ»؛ در آیۀ ۱۴۱ سورۀ انعام نیز پس از تجویز خوردن میوه‌های گوناگون از زیاده‌روی در مصرف آن (اسراف) نهی کرده است.
اعتدال در کار و عبادت
انسان، موجودی دو بُعدی است و بایستی نیازمندی‌های جسمی و روحی خود را از راه‌های مشروع و معقول تأمین کند؛ هم به جسم و نیازهای مادی آن توجه کند و هم در پرورش روح و تهذیب آن بکوشد، هم آخرت خود را مد نظر داشته باشد و هم دنیای خویش را ضایع نسازد.
مؤمنان واقعی عمر خود را میان دنیا و آخرت تقسیم می‌کنند و برای هر یک به‌اندازۀ لازم وقت می‌گذارند، هم زندگی دنیایی خود را به شکلی ساده و آبرومند اداره می‌کنند و هم با عشق و علاقه، به عبادت و آمادگی به سرای آخرت می‌پردازند و هیچ یک را فدای دیگری نمی‌کنند، به تعبیر قرآن کریم: «وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ»؛ «وبعضی دیگر می‌گویند: خدایا! ما را از نعمت‌های دنیا و آخرت هر دو بهره‌مند گردان و از عذاب دوزخ نگهدار»
اعتدال در تبلیغ دین
تبلیغ دین یکی از اصول اساسی برای هر مسلمان است و وظیفه و تکلیف هر کسی است که آیین رحمت‌بخش اسلام را تبلیغ کند و به دیگران برساند تا اتمام حجت الهی صورت پذیرد. اما لازم است که در تبلیغ، همۀ آداب اجتماعی رعایت شود؛ زیرا دعوت دیگران به فکر و اندیشه‌ای پسندیده و رفتار و نگرش درست زمانی می‌تواند تاثیرگذار باشد که به دور از هرگونه رفتارهای ناپسند و غیراخلاقی و افراط و تفریط در آداب اجتماعی باشد. در تبلیغ باید راه اعتدال را پیمود و از مبانی آن بیرون نرفت. این به آن معناست که شخص خود را به گونه‌ای قرار دهد که مردم از دیدن او شاد شوند و به گوش دادن سخنانش رغبت و تمایل یابند.
بنابراین، هر گونه مخالفت با این اصول به معنا و مفهوم ضد تبلیغ خواهد بود و نباید به گونه‌ای سخن گفته شود که مردم نشنوند، یا نفهمند، یا به گونه‌ای که مردم قادر به دیدن شما نباشند.
