خداوند متعال می‌فرماید: «وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ، وَاتَّقُوا الله إِنَّ الله تَوَّابٌ رَّحِيمٌ»؛ «برخی از شما، از برخی دیگر غیبت نکنند؛ آیا هیچ‌یک از شما دوست دارد که گوشت برادر مردۀ خود را بخورد؟ به‌یقین همۀ شما از مرده‌خواری بدتان میآید (و از آن بیزارید؛ غیبت نیز چنین است و از آن بپرهیزید و) از خدا بترسید؛ بیگمان خداوند، بس توبه‌پذیر و مهربان است».
ابن کثیر رحمه‌الله در تفسیر این آیه میگوید: «خداوند، برای آن‌که به‌شدت و با تأکید فراوان از غیبت منع نماید، غیبت کردن را به خوردن گوشت انسان مرده تشبیه کرده است.»
چنان‌که می‌فرماید: «أَیحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوه»؛ «آیا هیچ یک از شما دوست دارد که گوشت برادر خود را بخورد؟ به‌یقین همۀ شما، از مرده‌خواری بیزارید.»
گویا میگوید: همان‌طور که از خوردن مردار بیزارید و از آن دوری میکنید، از غیبت نیز بیزار و به دور باشید که به‌مراتب بدتر از مرده‌خواری است و عذاب و عقوبت سختی در پی دارد.».
مُطلب بن عبد الله رضی‌الله‌عنه میگوید: رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: «الغيبة: أن يذكر الرجل بما فيه من خلفه»؛ (غیبت یعنی این‌که ویژگی‌های فردی پشت سر او گفته شود.)
هم‌چنین ابوهریره رضی‌الله‌عنه میگوید: رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: «أتدرون مــا الغيبة؟ قالوا: الله ورسوله أعلم. قال: ذكرك أخاك بما يكره»؛ «آیا می‌دانید غیبت چیست؟ آن‌ها عرض کردند: خدا و رسول او آگاه‌ترند. آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: (غیبت) یعنی این‌که در مورد برادرت چیزی بگویی که او را ناخوشایند باشد (و دوست نداشته باشد چنین سخنی در غیاب وی گفته شود)».
ابوبرزه اسلمی و براء بن عازب رضی‌الله‌عنه نیز روایت می‌کنند: رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرموده است: «یا معشر من آمن بلسانه و لم يدخل الايمان قلبه لا تغتابوا المسلمين و لا تتبعوا عوراتهم فإنه من اتبع عوراتهم تتبع الله عورته و من تتبع الله عورته يفضحه و لو في جوف بیته»؛ «ای کسانی‌که با زبان اظهار ایمان نموده‌اید، اما هنوز ایمان در قلب‌های‌تان رسوخ نکرده است، از غیبت کردن مسلمانان بپرهیزید و در پی عیوب‌شان برنیایید. همانا آن‌که در پی عیوب مسلمانان بر آید، هر آیینه خداوند در پی عیوب او برخواهد آمد و آن‌که خداوند در پی عیوبش برآید، بی‌تردید رسوایش خواهد نمود، هر چند درون (چهاردیواری) خانه‌اش باشد».
در نتیجه غیبت، یعنی بازگو کردن ویژگی‌هایی از افراد است که آنان راضی نیستند آن ویژگی‌ها، در غیاب آن‌ها بازگو شود.
اجماع علما بر حرمت غیبت
علامه ابن کثیر رحمه‌الله در تفسیر سورۀ حجرات میگوید: «غیبت، به اجماع حرام است و تنها زمانی از حکم حرمت، مستثنا می‌گردد که مصلحتی مهم اقتضا کند؛ چنانچه در کتاب «الجرح والتعديل» و نيز «النصيحة» توضیح آن آمده است.»
علامه قرطبی رحمه‌الله میگوید: «در مورد این‌که غیبت، از جمله گناهان کبیره است و توبه کردن از آن واجب میباشد، اجماع شده است.»
بدیهی است حرمت غیبت به‌صراحت در قرآن‌کریم بیان شده است؛ چراکه خداوند متعال می‌فرماید: «أَیحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوه»؛ «برخی از شما، از برخی دیگر غیبت نکنند؛ آیا هیچ یک از شما دوست دارد که گوشت برادر مردۀ خود را بخورد؟ به یقین همۀ شما، از مرده‌خواری بدتان میآید (و از آن بیزارید؛ غیبت نیز چنین است و از آن بپرهیزید و) از خدا بترسید؛ بیگمان خداوند، بس توبه‌پذیر و مهربان است.»
در احادیث نبوی نیز حرمت غیبت، به‌صراحت بیان شده است. از آن جمله میتوان به احادیث ذیل اشاره کرد: رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرموده است: «…و إن أربى الريا استطالة الرجل فى عرضى أخيه»؛ یعنی «… همانا بدترین ریا، آن است که شخص، در آبروی برادر خویش دست‌درازی نماید».
هم‌چنین روایت شده که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم باری خطاب به حضرت عایشه رضی‌الله‌عنها فرمود: «لقد قلت كلمة لو مزجت بماء البحر لمزجته»؛ «(ای عایشه!) چنان سخنی بر زبان آوردی که چنانچه با آب دریا آمیخته گردد، هر آیینه (ناخالصی آن) دریا را فرا خواهد گرفت. (منظور آن است که غیبت کردن، آن‌چنان گناه بزرگی است که چنانچه در دریایی از اعمال پسندیده و نیک ریخته شود، هر آیینه تمام آن اعمال را نابود خواهد کرد.)».
By محمد فاتح