نویسنده: عبدالحمید نوروزی
تابعی بودن امام اعظم رحمه‌الله
علامه ابن‌حجر مکی رحمه‌الله، در شرح مشکات می‌نویسد: «امام ابوحنیفه رحمه‌الله هفت نفر از صحابه رضی‌الله‌عنهم را دیده است؛ از جملۀ آن‌ها حضرت انس، عبدالله، بن ابی، اوفی، سهل بن سعد و ابوطفیل رضی‌الله‌عنهم بوده‌اند.
کفی النعمان فخراً ما رواه من الأخبار عن غرر الصحابة
علامه خوارزمی رحمه‌الله، در مسند امام می‌فرماید: «علما بر این اتفاق دارند که امام صاحب از صحابه روایت دارد، اما در مورد تعداد روایات اختلاف وجود دارد که شش‌اند، هفت یا هشت.»
علامه کردری رحمه‌الله می‌فرماید: «برخی از محدثین، ملاقات امام اعظم رحمه‌الله را با صحابه انکار کرده‌اند؛ اما اصحاب ایشان با سند‌ها این را ثابت کرده و مسانید ایشان را جمع کرده‌اند و پنجاه حدیث از آن‌ها را امام صاحب از صحابه روایت می‌کند.»
اساتید امام ابوحنیفه رحمه‌الله
برخی از اساتید امام اعظم رحمه‌الله عبارت‌اند از: حضرت عطا، نافع، عبدالرحمن بن هرمز اعرج، عدی بن ثابت، سلمة بن کهیل، ابن‌جعفر محمد بن علی، قتاده، عمرو بن دینار و ابواسحاق رحمهم‌الله.
شاگردان امام ابوحنیفه رحمه‌الله
از شاگردان امام صاحب می‌توان به افراد ذیل اشاره نمود: وکیع، یزید بن هارون، سعد بن صلت، ابوعاصم، عبدالرزاق، عبیدالله بن موسی، ابوعبدالرحمن مقری؛ و از شاگردان فقه ایشان: زفر بن هزیل، داود طائی، حسن بن زیاد لؤلؤی، قاضی ابویوسف، محمد بن حسن، اسد بن عمرو، نوح جامع، ابومطیع بلخی و… رحمهم‌الله.
علامه محمد بن یوسف صالحی در «عنقود الجمان» می‌گوید: «ابومؤید خوارزمی رحمه‌الله از امام محمد بن علی زرنجری رحمه‌الله روایت می‌کند که به امام ابوحفص کبیر رحمه‌الله دستور داده شد تا مشایخ امام اعظم رحمه‌الله را بشمارند، وقتی شمارش کردند به چهار هزار رسیدند.»
تألیفات و تصنیفات امام ابوحنیفه رحمه‌الله
ـ تألیفات امام در علم فقه
کتاب‌های زیر، مجموعه‌ای از بعضی کتاب‌های فقهی امام ابوحنیفه رحمه‌الله است که در زمان خود ایشان در میان امت اسلامی بسیار انتشار یافته و مشهور شده و نزد بسیاری از بزرگان دین موجود بودند. یکی از این بزرگان، امام مالک بن انس رحمه‌الله (متوفی ۱۷۹ ه.ق) هست که کتاب‌های امام ابوحنیفه رحمه‌الله نزدش بوده و از آن‌ها استفاده می‌کرد.
هم‌چنین، امیرالمؤمنین فی‌الحدیث امام عبدالله بن مبارک حنفی (متوفی ۱۸۱ ه.ق) همیشه این کتاب‌ها را حتی در سفرهای طولانی با خود همراه می‌داشت و گاهی از آن‌ها اقتباساتی می‌نمود و به‌صورت کتابی جداگانه درمی‌آورد.
این کتاب‌هایی که در نزد امام مالک رحمه‌الله وجود داشت، شامل ۶۰ هزار مسئلۀ فقهی بود.
اگر هر جلدِ این کتاب‌ها را شامل دو هزار مسئله بگیریم، تعداد این کتاب‌ها به بیشتر از سی جلد می‌رسد.
-
جیاد المسائل للإمام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
اصول الفقه للإمام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
الرأى للإمام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
المناسک للإمام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
الفرائض للإمام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
الشروط للإمام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
الرهن للامام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
الصلاة للإمام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
الرد على الاوزاعی للامام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
اختلاف الصحابة للامام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
الجامع للامام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
السِّیر للامام ابی‌حنیفة رحمه‌الله.
ـ تألیفات امام در علم کلام و عقاید
-
الفقه الاکبر للإمام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
الفقه الاوسط للإمام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
العالم والمتعلم للإمام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
الرسالة إلى مقاتل للإمام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
الرسالة إلى عثمان البتّى للامام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
الوصیة للإمام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
الرد على القدریة للإمام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
الارجاء للإمام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
الفقه الابسط للإمام ابی‌حنیفة رحمه‌الله؛
-
وصیة الإمام ابی حنیفة فی التوحید.
ادامه دارد…
