آیین شین‌تو «بخش نهم»

نویسنده: ابوعائشه

آیین شین‌تو

بخش نهم

پیش درآمد: در بخش قبلی در مورد کامی‌ها و خدایان مردم جاپان، اساطیر و افسانه‌ها نوشتیم. در این بخش نیز به یکی از مباحث مهم در آیین شین‌تو که همانا موضوع معابد و ایزدکده‌های‌شان است، می‌پردازیم.

معابد و ایزدکده‌ها نزد مردم جاپان اهمیت فراوانی دارند. بیشتر معابدشان مربوط به یکی از کامی‌ها و یا شخصیت‌های مشهور و نامدارشان است، به همین‌خاطر مردم همان اهتمام و توجهی را نسبت به بزرگان و شخصیت‌های‌شان داشته و دارند، به این معابد نیز با همان چشم می‌نگرند. در این بخش از تحقیق‌مان می‌خواهیم در مورد همین موضوع بیشتر بحث بکنیم؛ البته همان‌گونه که گفته شد برخی از معابد بر برخی دیگر برتری دارند؛ لذا از همین رهگذر شاید تحقیق بیشتر معطوف به مشهورترین معبد شین‌تو «ایسه و یا ایزه» باشد؛ چون این معبد خیلی مشهور و معتبر است و منابع نیز به آن توجهی شایان نموده‌اند.

ایزدکده‌ها و معابد شین‌تویی

ایزدکده‌ها که پرستش‌گاه‌های رب‌النوع‌های آیین شین‌تو هستند، اصلی‌ترین عنصر مادی آیین شین‌تو و فرهنگ آن به شمار می‌روند. حدود ۸۰ هزار ایزدکدۀ شین‌تویی بزرگ و کوچک در سرتاسر جاپان وجود دارد و از اهمیت تاریخی بسیاری برخوردار هستند. پیروان شین‌تو بر این باروند که ارواح ایزدان یا رب‌النوع‌ها در اشیای مقدسی که در ایزدکده‌ها نگهداری می‌شوند، حلول کرده است. موقعیت این ایزدکده به تقدس طبیعی مکان و یا مراسم مقدسی که در گذشته در آن‌جا برگزار می‌شد، بستگی دارد.[1]

معابد شین‌تو که به نام جینجا شناخته می‌شوند، محل‌های مقدسی هستند که کامی‌ها در آن‌جا مورد پرستش قرار می‌گیرند. این معابد به طور معمول در محیط‌های طبیعی ساخته می‌شوند و اغلب با دروازه‌های قرمز رنگ مشخص می‌گردند که نماد ورود به مکان مقدس است. در معابد، مردم با قربانی کردن غذا، نوشیدنی‌ و هدایای دیگر، کامی‌ها را احترام می‌کنند و از آن‌ها درخواست برکت، محافظت یا خوش‌بختی می‌کنند.^[2]

معابد شین‌تو در نیمه‌های سدۀ هفدهم، با حمایت امپراتور تنمو (۶۷۳ – ۶۸۶) و ملکه جیتو (۶۸۶ – ۶۹۷) از مقام والاتری برخوردار شدند. نیز امپراتور تنمو فرمان تالیف تاریخ قدیم چاپان را داد که دو اثر به نام‌های کوجیکی (۷۱۲) و نیهون گی (۷۲۰) به بار آورد. او معبدهای عمده را تحت حمایت امپراتوری قرار داد و در سال ۶۷۴ شخصاً به زیارت معبد ایسه به عنوان معبد اجدادیش رفت. حرکتی دینی بینشی در جهت شناسایی خاندان امپراتوری به منزلۀ بازماندگان آماتراسو در جریان بود. از آن‌جا که شاهان و ملکه‌های باستانی جاپان اغلب دارای نیروی شمنی پنداشته شده و حکم کاهنان و کاهنه‌های اعظم را پیدا کرده بودند، برقراری نسبتی میان امپراتور یا ملکه با آماتراسو دشوار نبود. بدین سان تنمو و جیمو هر دو را شاعران دربار همچو کامی‌های زنده توصیف کردند. این نسبت میان خانوادۀ امپراتور و اساطیر شین‌تو بعدها حکم محور بینشی ملی‌گرایی جاپانی را پیدا کرد و ازاین‌رو هنوز برای بسیاری از جاپانی‌ها موضوع حساسی است.[3]

دلیل فراوانی معابد شین‌تو

یک نکتۀ بسیار مهم را که باید دربارۀ معابد آیین شین‌تو بدانیم این است که در این آیین همان‌گونه که کامیان «خدایان» زیادی وجود داشت، معابدشان نیز به همین سان فراوان و گسترده است، تا جایی که برخی از معابد در کنار معبدبودن‌شان ضریح و گورستان خدایان‌شان نیز هستند. اهمیت ایزدکده‌ها بر اساس کامی که در آن، جای گرفته رده‌بندی می‌شوند. در میان ایزدکده‌های معتبر مهم‌ترین این معابد، معبد ایزه یا ایسه است. (چون منابع متعدد نام این معبد را به دو صورت نوشته‌ بودند، ما نیز ناچار شدیم تا هر دور صورتش را بیان کنیم). در ذیل به تفصیل به چگونگی ساخت این معبد، ویژگی‌های این معبد و ارزش و جایگاه آن نزد مردم جاپان، خواهیم پرداخت:

معبد ایسه؛ مشهورترین معبد شین‌تو

معبد بزرگ ایسه در حول‌وحوش سال ۳۰۰ میلادی تأسیس شد، هنگامی که آماتراسو را از کاخ امپراتوری بیرون آوردند؛ زیرا امپراتور از آن بیم داشت که نتواند او را به فراخور شأنش عبادت کند. ابتدا نگهداری آماتراسو را به دخترش سپرد و عمه‌اش یاماتو سفر درازی در جستجوی بهترین مکان برای الاهه آغاز کرد.[4] وی بالأخره توانست یک‌جای بسیار مهم و قابل توجهی برای بنای زیارتگاه پیدا کند و در آن‌جا این معبد بزرگ بنا گردید.

در ادامۀ داستان برخی از افسانه‌ها و خرافات وجود دارد که به بحث ما زیاد مرتبط نیستند؛ لذا از نوشتن و آوردن آن در این‌ تحقیق صرف نظر کردیم. برای تفصیل بیشتر جهت آشنایی با چگونگی این داستان و یافتن محلی برای آماتراسو مراجعه شود به منبع فوق که این مطلب از آن، استفاده شده است.

«ایزه» Ise محلی است در جنوبی‌ترین نقطۀ جزیرۀ جاپان در کنار دریای داخلی که فرهنگ و ثقافت باستانی جاپان از آن محل نشأت گرفته است. در آن‌جا بزرگ‌ترین معابد شین‌تو یعنی ضریح خدای آفتاب آماتراسو «Amaterasu» وجود دارد و با معبد خدایان دیگر مانند آلهۀ طعام «تویو – اوک – هیم» Toyo- Ukr-Him به وسیلۀ یک خیابان طولانی چند میلی، مشجر به اشجار کهنسال مرتبط است. این معبد از سایر معابد رسمی محترم‌تر به شمار می‌آید به حدی که بر هر فرد در جاپان واجب است که در عمر خود لااقل یک‌بار آن‌جا را زیارت کند. این معابد از چوب سرو آزاد Cedar ساخته شده و همه به اسلوب معماری شین‌توی باستانی است، هم در آن‌جا محل خزاین قیمتی است که حاوی و حافظ اشیای نفیسۀ مقدسۀ باستانی می‌باشد.[5]

ساختمان‌ها و بناهای معبد ایسه

قدیمی‌ترین سنت معماری زیارتگاه شین‌تو، در ایزدکدۀ ایسه دیده می‌شود که فرم خانه‌های چوبی پیش از تاریخ در آن پابرجاست. سقف گالی پوش و دو قسمتی این بنا، بر دو تیر پایۀ آزاد در جلوی دو دیوار چوبی سازه‌ای تکیه دارد. این زیارتگاه در نواحی مذهبی واقع‌اند و به نیروهای طبیعت تقدیم شده‌اند. ایزدکدۀ ایسه در شهر ایسه جاپان قرار داشته و شامل دو مجموعۀ بسیار می‌باشد. نایکو یا ایزدکده داخلی و ایزدکدۀ (Geku) یا ایزدکدۀ خارجی که در ۶ کیلومتری از مجموعۀ اول قرار دارد. ایزدکدۀ ایسه به آماتراسو الهۀ خورشید تعلق دارد که در ابتدا فقط از یک فضای باز محصور تشکیل می‌شده است. بنای امروزی این ایزدکده در نیمۀ قرن هفتم ساخته شده و از آن هنگام تاکنون (به استثنای یک مورد) هر بیست سال یک بار به تناوب، ساختمان ایزدکده خراب شده و بر روی جایگاه دیگری (درکنار هم قرار دارد) از نو بنا شده است.[6]

یک ویژگی یگانۀ معبد ایسه رسم سنگو است، نقل مکان به ساختمان‌های جدید معبد که هر بیست سال یک بار در هر دو مجتمع داخلی و خارجی صورت می‌گیرد. این رسم به طور غم‌انگیزی نشان می‌دهد که دین کهن شین‌تو را با چه زحمتی تا امروز زنده نگاه داشته‌اند و زندگی مردم چگونه به فعالیت‌های مرتبط با معبد گره خورده است.[7]

ادامه دارد…

بخش قبلی | بخش بعدی