سلام دادن سنت است و جواب دادن سلام واجب. درجه و ثواب سنت در این مورد از واجب بیشتر است. اگر در جلسه‌ای هیچ کس جواب سلام را نداد، همه گناهکار می‌شوند و اگر یکی جواب داد، کفایت می‌کند.[1]
احادیث در مورد فضیلت سلام:
عن أبى هريرة قال رسول الله: «خلق الله آدم على صورته طوله ستون ذراعاً فلما خلقه قال اذهب فسلم على اولئک النفر و هم نفر من الملائكة جلوس فاستمع ما یحیونک فانها تحیتک و تحية ذريتك فذهب فقال السلام عليكم فقالوا السلام علیک و رحمة الله فزادوه و رحمة الله قال كل من يدخل الجنة على صورت آدم و طوله ستون ذراعاً فلم يزل الخلق ينقص بعده حتى الان».
«از حضرت ابو هریره روایت است که حضرت رسول فرمود: زمانی که خداوند حضرت آدم را خلق نمود، یعنی در جسد او روح دمید، بر صورتش و قد حضرت آدم شصت گز بود. پس وقتی در او روح دمید، گفت: ای آدم برو و بر آن گروه سلام بکن و آن گروه از ملائکه که نشسته بودند و گوش بکن به آنچه که تو را به آن تحیه می‌کنند. پس به تحقیق این تحیه تو و فرزندان توست. حضرت آدم رفت و گفت: السلام علیکم. فرشتگان جواب دادند: السلام علیکم و رحمة الله. رحمة الله را زیاد کردند. حضرت رسول گفت: هر کسی که داخل بهشت می‌شود، بر هیئت حضرت آدم است که قد او شصت گز است و مردمان بعد از حضرت آدم تا الان کوتاه قد هستند».[2]
اگر سلام دهنده سلام گفت و جواب‌دهنده زیاد بکند، مستحب است. مثال اینکه سلام دهنده می‌گوید: السلام علیکم، جواب‌دهنده می‌گوید: و عليكم السلام و رحمة الله. اگر سلام دهنده گفت: السلام علیکم و رحمة الله، جواب‌دهنده بگوید: و علیکم السلام و رحمة الله و برکاته.
«فكل من يدخل على صورة آدم الخ». یعنی: مردمان با قدهای بلند و کوتاه به طرف جنت می‌روند و وقتی که در جنت می‌رسند، قدشان به اندازه قد حضرت آدم، شصت گز می‌شود و به جنت داخل می‌شوند.
«عن عبدالله بن عمرو انّ رجلاً سأل رسول الله صلی الله علیه وسلم: اى الاسلام خير قال تطعم الطعام و تقرء السّلام على من عرفت و من لم تعرف». «از عبدالله بن عمرو رضی الله عنه روایت است به تحقیق مردی از رسول الله صلی الله علیه وسلم سؤال کرد: کدام یک از صفات و خصائص اسلام افضل‌تر است. حضرت فرمود: اینکه طعام بدهی کسی را و سلام بگویی بر هر کسی که شناختی یا نشناختی».[3] مراد از عبارت «من عرفت و من لم تعرف» ۱ـ مسلمانان ۲ـ کسانی که در حال گناه کردن نباشند.
عن ابي هريرة قال رسول الله: «للمؤمن على المؤمن ست خصال يعوده اذا مرض و يشهده اذا مات و يجيبه اذا دعاه و يسلم عليه اذا لقيه و يُشمّته اذا عطس و ينصح له اذا غاب». از حضرت ابوهریره روایت است که حضرت رسول فرمود: مؤمن شش حق بر مؤمن دیگر دارد: به عیادتش برود وقتی که مریض شد، در تشییع جنازه‌اش شرکت کند وقتی که وفات کرد، دعوت او را قبول کند، بر او سلام بدهد وقتی که او را ملاقات کرد، جواب عطسه او را بدهد وقتی که عطسه زد، و ناصح و خیرخواه خانواده و مالش باشد وقتی که او غائب یا به مسافرت رفته است.[4]
سلامی که به طریق شرعی باشد، خود به خود در قلب طرف دیگر تأثیر می‌گذارد و محبت ایجاد می‌شود، حتی اگر با او زیاد بدی کرده باشد و از او ناراحت باشد. با گفتن سلام، همه بدی‌ها و ناراحتی‌ها تبدیل به محبت می‌شوند. سلام کردن همه ناراحتی‌ها را از بین می‌برد، همانطور که کوره ذوب آهن ناخالصی‌های آهن را بیرون می‌کند.
سلام شرعی «السلام علیکم و رحمة الله و برکاته» می‌باشد. «سام علیکم» صحیح نیست؛ اگر به معنایش توجه کنید، یعنی مرگ فوری بر تو باد. این نوعی بد دعایی و شر طلبی به حساب می‌آید. گویا تو برای برادر مسلمان خود طلب مرگ فوری را از خداوند خواستگار هستی. برادر عزیز، از استعمال چنین کلمات مرگ‌بار پرهیز کن، مبادا در این موقع گروه ملائکه‌ای که روی زمین گردش می‌کنند و هر کسی هر نوع دعایی بکند خواه نیک باشد یا بد، حاضر باشند و به دعای تو آمین بگویند و برادر مسلمانت هلاک شود.
عن ابي هريرة قال قال رسول الله: «لا تدخلون الجنّةَ حتى تومنوا و لا تومنوا حتى تحابوا أولا أدلُكُم على شيء اذا فعلتموه تحاببتم اَفشُوا السَّلامَ بينكم». از حضرت ابوهریره روایت است که حضرت رسول فرمود: در جنت داخل نمی‌شوید تا ایمان بیاورید و ایمان شما کامل نمی‌شود تا با همدیگر دوستی کنید. آیا شما را بر چیزی راهنمایی نکنم که وقتی آن را انجام دادید با همدیگر دوست صمیمی می‌شوید؟ و آن چیز این است که در بین خودتان سلام را رواج دهید.[5]
معلوم شد سلام یک وسیله ارتباطی بین مردم است. می‌بینیم وقتی که دو نفر با همدیگر دوست می‌شوند، اگر یکی در شمال باشد و دیگری در جنوب، رابطه آن‌ها برقرار است. متأسفانه ما مسلمانان با همدیگر بیگانه هستیم و به همدیگر سلام نمی‌دهیم. وسیله ارتباطی ما که سلام می‌باشد را ترک کرده‌ایم و قطع کرده‌ایم، چنین وسیله ارتباطی که بیگانگی را می‌زداید و محبت را به وجود می‌آورد.
ادامه دارد…
[1] ـ ردالمحتار علی الدرالمختار،ج۹،ص۸۷۹، کتاب الحظر والإباحة، دارالمعرفة.
