پیش از آنکه رمضان به پایان برسد، شایسته است که چند عمل مهم را فراموش نکنیم و حتماً انجام دهیم تا این ماه مبارک را با بهره‌گیری کامل و نیکو به پایان برسانیم. این اعمال سبب جبران کاستی‌ها و کمبودها شده و موجب رضایت الله، قبولی روزه و سایر عبادات رمضانی خواهند شد.
علامه مفتی محمد تقی عثمانی مدظله‌العالی در یکی از سخنرانی‌های‌شان در روزهای پایانی رمضان به انجام سه عمل توصیه کردند و فرموده‌اند:
۱. شکرگزاری
نخستین کاری که باید انجام داد، شکرگزاری است؛ شکر از اینکه خداوند متعال فرصت تجربۀ رمضانی دیگر را نصیب ما گردانید. چقدر از دوستان و عزیزان ما که در رمضان گذشته همراه ما بودند، امسال در میان ما نیستند! آنان حسرت می‌خورند که کاش این رمضان نصیب‌شان می‌شد و اعمال نیک آن در نامۀ اعمال‌شان ثبت می‌گردید.
هم‌چنین باید برای توفیق عباداتی چون تلاوت قرآن، روزه‌داری، اقامۀ نمازهای تراویح و دیگر اعمال صالح شکرگزار بود. چه بسا افرادی که نسبت به این عبادات غافل بوده‌اند و حتی ندانسته‌اند که رمضان چگونه آغاز شد و چگونه به پایان رسید. پس شایسته است که خداوند را شاکر باشیم که توفیق انجام این اعمال را به ما عطا فرمود.
۲. استغفار
دومین عمل مهم، استغفار است؛ استغفار از آن‌رو که نتوانستیم حق رمضان را آن‌گونه که باید، ادا کنیم. در روزه‌داری، اقامۀ نمازها و تلاوت قرآن، کاستی‌ها و کوتاهی‌هایی داشته‌ایم که باید برای آن‌ها طلب مغفرت کنیم و در عین حال، شکرگزار توفیق الهی نیز باشیم.
۳. توبۀ خالصانه
علامه عثمانی مدظله‌العالی در ادامه می‌فرمایند: سومین کاری که باید انجام داد، توبۀ صادقانه است. مسلمان باید این دعا را داشته باشد که: «پروردگارا! رمضان در حال پایان است و من از تمامی گناهان گذشتۀ خود با صدق دل توبه می‌کنم.»
توبه ضروری است، زیرا اگر رمضان سپری شود و گناهان ما آمرزیده نشوند، بیم آن می‌رود که مشمول وعید آن حدیث پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم شویم که در یکی از خطبه‌های‌شان فرمودند: «زمانی‌که بر منبر پا گذاشتم، در هر سه پله «آمین» گفتم. پس از خطبه، صحابه از علت آن پرسیدند. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: بر پلۀ اول، جبرئیل دعا کرد که هلاک باد کسی‌که نام شما نزد او برده شود و بر شما درود نفرستد؛ من گفتم: آمین. بر پلۀ دوم دعا کرد: هلاک باد کسی‌که پدر و مادر خود را در کهنسالی دریابد و نتواند با خدمت‌گزاری آنان، مغفرت الهی را کسب کند؛ من گفتم: آمین. بر پلۀ سوم دعا کرد: هلاک باد کسی‌که رمضان را دریابد، اما گناهانش آمرزیده نشود؛ من گفتم: آمین.»[1]
یعنی اگر کسی در رمضان، که ماه رحمت و مغفرت است و در آن، روزه، تراویح و لحظات افطار وسیلۀ آمرزش‌اند، نتواند این فرصت را غنیمت شمارد، واقعاً فردی بدبخت و زیان‌کار خواهد بود.
پس برای آنکه از این وعید محفوظ بمانیم، باید پیش از پایان رمضان، اهتمام ویژه‌ای به استغفار و توبه داشته باشیم. توبه، عمل سخت و پیچیده‌ای نیست؛ کافی است که با اخلاص و ندامت از گذشته، از خداوند طلب آمرزش کنیم و برای آینده، عهد ببندیم که دیگر به‌سوی گناهان بازنگردیم. اگر این توبه با دو رکعت نماز همراه باشد، بر تأثیر آن افزوده خواهد شد.
هم‌چنین، عید فطر نیز از مواقع مغفرت است. باید مراقب باشیم که در شادی‌های عید، به گناه و معصیت آلوده نشویم و چنان در تفریح و خوش‌گذرانی غرق نگردیم که هر آنچه را در رمضان اندوخته‌ایم، از دست بدهیم.
خداوند طاعات و عبادات ما را قبول فرماید و همگان را از گناهان محفوظ بدارد. آمین.[2]
