قیام شب از اعمال مهم و پرفضیلت ماه رمضان است، هر کس که در این ماه شب‌زنده‌داری کند و شب‌هایش را با خواندن تراویح و تهجد، دعا و تضرع سپری نماید، مشمول عنایات خاص پروردگار می‌شود و خداوند متعال به او امتیازات ویژه‌ی ذیل را عطا می‌فرماید:
۱. گناهان گذشته‌اش را می‌آمرزد؛
۲. منزلت و مقامش را رفعت می‌بخشد؛
۳. جسمش را سالم، روحش را پاک و چهره‌اش را نورانی می‌گرداند.
قيام شب رمضان، موجب بخشش گناهان است. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرموده‌اند: “مَنْ قَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا، غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ” «هر کس شب‌های رمضان را از روی ایمان و امید به پاداش الهی به پا دارد (به عبادت بگذراند)، گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌شود.»[1]
قیام شب، برترین نماز پس از نماز واجب است؛ چنان‌که در حدیثی از ابوهریره رضی‌الله‌عنه آمده است که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «برترین روزه پس از ماه رمضان، روزه در ماه محرم است و برترین نماز پس از نمازهای واجب، نماز شب است.»[2]
شرافت مؤمن در قیام شب است؛ چنان‌که در حدیثی از سهل بن سعد رضی‌الله‌عنه آمده است که جبریل نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم آمد و گفت: «ای محمد! هرچقدر می‌خواهی زندگی کن، اما بدان که خواهی مرد. هر کس را که می‌خواهی دوست داشته باش؛ اما بدان که از او جدا خواهی شد، هر عملی که می‌خواهی انجام بده؛ اما بدان که نتیجه آن را خواهی دید.» سپس گفت: «ای محمد! شرافت مؤمن در قیام شب است و عزت او در بی‌نیازی از مردم.»[3]
ابوسلیمان دارانی می‌گوید: «به خدا سوگند، اگر قیام شب نبود، دنیا را دوست نداشتم، به خدا سوگند، اهل شب در شب‌هایشان لذتی دارند که از اهل سرگرمی در سرگرمی‌شان بیشتر است، گاهی بر دلم لحظاتی می‌گذرد که از شوق به یاد خداوند، قلبم به وجد می‌آید و می‌گویم: اگر اهل بهشت در چنین نعمتی باشند، پس آنان در نعمتی بزرگ به سر می‌برند.»[4]
فضیلت و برتری عبادت شب نسبت به روز
۱. عبادت شب برای نفس دشوارتر است و در آن مجاهده بیشتری وجود دارد، به همین دلیل پاداش آن عظیم‌تر است. خداوند متعال می‌فرماید: “إن ناشئة الليل هي أشد وطئا وأقوم قيلا” ترجمه: «همانا عبادت شب، اثرگذارتر و گفتار در آن استوارتر است.»[5] پس اگر کسی در راه خدا با نفس خود مجاهده کند، خداوند او را به راه راست هدایت خواهد کرد و او را در زمره نیکوکاران قرار خواهد داد؛ چنان‌که می‌فرماید: “والذين جاهدوا فينا لنهد ينهم سبلنا وان الله لمع المحسنين” «و کسانی که در راه ما جهاد می‌کنند، قطعاً آنان را به راه‌های خود هدایت خواهیم کرد و همانا خداوند با نیکوکاران است.»[6]
۳. عبادت شب باعث تدبر و تفکر بیشتر می‌شود، زیرا در این وقت مشغله‌های روزانه وجود ندارد و قلب و زبان هماهنگ‌تر به تأمل و فهم آیات الهی می‌پردازند.
۴. شب، زمان نزول رحمت‌های الهی و نزول پروردگار آسمان‌ها و زمین است، بنابراین عبادت در آن ارزشمندتر و اثرگذارتر است.
۵. عبادت شب باعث ارتقای درجات انسان می‌شود، زیرا از یک سو باعث تخلیه قلب از رذایل با مغفرت گناهان می‌شود و از سوی دیگر، آن را با فضایل و حسنات آراسته می‌کند.[7]
فواید قیام شب
۱. آسان شدن ایستادن در روز قیامت
کسی که شب برای عبادت به پا می‌خیزد و در پیشگاه پروردگارش خاشعانه می‌ایستد، روزی که مردم در پیشگاه خداوند حاضر می‌شوند، بر او آسان خواهد بود، کسی که در دنیا به راحتی پرداخت، در آخرت به سختی خواهد افتاد، زیرا پاداش از جنس عمل است.
۲. جایزه‌ای عظیم در آخرت
کسی که بر قیام شب مداومت داشته باشد و از مردان باشد، خداوند در آخرت او را به حورالعین تزویج می‌کند، به عنوان جبرانی برای ترک بستر نرم و راحت و عبادت پروردگار آسمان‌ها و زمین.
۳. سلامتی جسم و درخشش روح و چهره
کسی که به قیام شب مشغول باشد، جسمش سالم، روحش پاک و چهره‌اش نورانی خواهد شد. از حسن بصری رحمه‌الله پرسیدند: چرا شب‌زنده‌داران زیباترین چهره‌ها را دارند؟ او پاسخ داد: «زیرا آنان با پروردگارشان خلوت کردند؛ پس خداوند از نور خود به آنان عطا کرد.»[8]
