رمضان، ماهی ویژه و پربرکت است که پروردگار عالم آن را به‌عنوان بزرگ‌ترین هدیه به بندگان خود عطا کرده است، این ماه فرصتی استثنایی است که خداوند با آن می‌خواهد بندگانش را به خود نزدیک کند، آن‌ها را ببخشد و مورد لطف و عنایت ویژه‌ی خویش قرار دهد، به همین دلیل، هر عمل نیک در این ماه، در مقایسه با دیگر ماه‌ها، پاداشی چندین برابر دارد، در این باره، حدیث مشهوری از پیامبر اکرم ﷺ نقل شده است که اهمیت و فضیلت اعمال در ماه رمضان را به زیبایی بیان می‌کند.
سلمان فارسی رضی‌الله‌عنه روایت می‌کند که پیامبر اکرم ﷺ در آخرین روز ماه شعبان خطبه‌ای ایراد فرمودند و چنین گفتند: «ای مردم! ماه بزرگی بر شما سایه افکنده است؛ ماهی پربرکت که در آن شبی وجود دارد که از هزار ماه برتر است، خداوند روزه‌ی این ماه را واجب گردانیده و قیام شب‌های آن را مستحب دانسته است. هر کس در این ماه یک عمل نیک انجام دهد، گویی در غیر این ماه یک فریضه را به جای آورده است و هر کس در این ماه یک فریضه انجام دهد، مانند آن است که در غیر رمضان هفتاد فریضه انجام داده باشد.»[1]
سبحان الله! انجام یک فریضه در رمضان، برابر با هفتاد فریضه در دیگر ماه‌هاست، چه پاداش عظیمی! آیا باز هم می‌خواهیم در این ماه غافل بمانیم؟
بله، رمضان فرصتی است برای بهره‌گیری معنوی و تقرب به خداوند، خوشا به حال کسانی که از این ماه پربرکت نهایت استفاده را می‌برند و با انجام اعمال نیک و عبادات فراوان، خود را به رحمت الهی نزدیک می‌کنند، در مقابل، چه بسا افرادی که با وجود آمدن رمضان، تغییری در خود ایجاد نمی‌کنند و از این فرصت بی‌نظیر برای توبه و بازگشت به سوی خداوند غافل می‌مانند.
متأسفانه برخی افراد شب‌های رمضان را با کارهای بیهوده و سرگرمی‌های دنیوی مانند تماشای فیلم‌ها و بازی‌ها سپری می‌کنند، آن‌ها در نمازهای جماعت مانند تراویح شرکت نمی‌کنند، شب را به بطالت می‌گذرانند و گاه حتی نماز صبح را نیز به موقع نمی‌خوانند، چه بسا نماز ظهر و عصرشان نیز قضا می‌شود، این‌ها بزرگ‌ترین محرومیت‌هاست، محرومیتی که نه‌تنها از برکات رمضان دوری می‌کند؛ بلکه فرصت‌های بی‌بدیل تقرب به خداوند را نیز از دست می‌دهد.
بیایید در این ماه مبارک، با توبه‌ای عاجزانه، عبادتی خالصانه و اعمالی نیکو، خود را به رحمت بی‌پایان الهی نزدیک کنیم و از این فرصت طلایی نهایت بهره را ببریم.
احوال اسلاف و صالحان امت در ماه رمضان
بیایید از حال و هوای اسلاف و نیکان امت در ماه رمضان آگاه شویم و ببینیم که آن‌ها چگونه این ماه پربرکت را سپری می‌کردند و از فرصت بی‌نظیر رمضان نهایت بهره را می‌بردند.
در مورد امام شافعی رحمه‌الله روایت شده است که در ماه مبارک رمضان، تمام وقت خود را به تلاوت قرآن اختصاص می‌داد و در این ماه ۶۰ بار قرآن را ختم می‌کرد.[2] این بدان معناست که ایشان روزانه دو بار قرآن را به پایان می‌رساندند، این، نمونه‌ای عالی از استفاده بهینه از فرصت‌های رمضان است، اگر ما نیز نمی‌توانیم هر روز یک بار قرآن را ختم کنیم، دست‌کم می‌توانیم چند جزء از آن را تلاوت نماییم و از برکات آن بهره‌مند شویم.
امام ابن جوزی رحمه‌الله در توصیف حال امام بخاری رحمه‌الله در ماه رمضان می‌نویسد که در نخستین شب این ماه، یاران و شاگردانش نزد او جمع می‌شدند و ایشان با آن‌ها نماز می‌گزارد، در هر رکعت، بیست آیه از قرآن تلاوت می‌کرد تا اینکه در طول شب، قرآن را به پایان می‌رساند.[3] این شیوه، نشان‌دهنده‌ی اهتمام ویژه‌ی ایشان به قرآن و عبادت در این ماه است.
از علمای معاصر نیز مولانا رشید احمد گنگوهی رحمه‌الله نمونه‌ای برجسته است. ایشان حتی در سنین بالای ۷۰ سالگی، رمضان را با تلاش و مجاهدت فراوان سپری می‌کرد، پس از نماز مغرب، به جای شش رکعت، بیست رکعت نماز ادا می‌کرد و در آن حدود دو جزء قرآن تلاوت می‌نمود. رکوع و سجده‌هایش چنان طولانی بود که گویی فراموش کرده است و تا پیش از نماز عشاء، چند جزء دیگر نیز می‌خواند، پس از نماز تراویح، کمی استراحت می‌کرد و سپس حدود سه ساعت به نماز تهجد مشغول می‌شد؛ همچنین، پس از نماز ظهر تا عصر، به تلاوت قرآن می‌پرداخت.[4]
این روایات، نشان‌دهنده‌ی قصد راسخ و تلاش زیاد اسلاف و صالحان در بهره‌گیری از ماه رمضان است. آن‌ها با تمام وجود از این فرصت طلایی استفاده می‌کردند و با عبادت، تلاوت قرآن و تهجد، خود را به خداوند نزدیک می‌ساختند.
بیایید ما نیز از این الگوها درس بگیریم و رمضان را با عبادت و تقوا سپری کنیم تا از برکات بی‌پایان آن بهره‌مند شویم.
ادامه دارد…
[1]. شعب الایمان، ج ۳، ۳۰۵؛ صحیح ابن خزیمة، ج ۲، ۹۱۱.
