همین که کودک لب به سخن گشود، والدین مسئولند نسبت به تربیت ایمانی و عملی او اقدام نمایند.
آموزش کلمه لا اله الا الله:
رسول خدا صلیاللهعلیهوسلم میفرماید: «افتحوا على صبيانكم اول كلمة لا اله الا الله»؛ یعنی نخستین کلمهای که به کودکانتان میآموزید، لا اله الا الله باشد.[1] این بدان خاطر است تا در قلب کودک حقیقت لا اله الا الله نقش بسته و اساس زندگی او قرار گیرد. گویی هر سخن در آینده در جهت «لا اله الا الله» باشد. بعد از اینکه کودک نیک و بد را شناخت، به او حلال و حرام را یاد بدهید تا متوجه شود که در این جهان کدام راه قابل رفتن، کدام سخن قابل گفتن و کدام کار قابل انجام دادن است و از کدام راه، سخن و عمل باید برای همیشه منصرف شده و پرهیز کرد.
آموزش نماز:
همین که فرزند به سن هفت سالگی قدم گذاشت، بر والدین لازم میشود که او را به نماز وادار کنند و هرگاه به سن ده سالگی رسید، او را بر نخواندن نماز تنبیه و مجازات نمایند. آن حضرت صلیاللهعلیهوسلم فرمودند: «مُرُوا أَوْلادَكُمْ بِالصَّلاةِ وَهُمْ أَبْنَاءُ سَبْعِ وَاضْرِبُوهُمْ عَلَيْهَا، وَهُمْ أَبْنَاءُ عَشْرِ سِنِينَ»؛ یعنی «فرزندانتان را به نماز دستور دهید وقتی به سن هفت سالگی برسند و آنان را در صورت نخواندن نماز بزنید وقتی به سن ده سالگی برسند»[2] والدین وظیفه دارند از دوران کودکی بچه را به رفتن به مسجد و نماز جماعت عادت دهند، زیرا اگر فرزندان در کودکی پایبند نماز نشدند، در بزرگی خیلی مشکل است که حرفشان را قبول کنند. بدیهی است فرزندانی که نماز را ضایع کنند، در هر امر دیگر کوتاهی خواهند کرد.
آموزش اخلاق:
بر والدین و مربی لازم است از همان روزهای نخست، کودک را به اخلاق نیک و آموختن ادب یاری دهند، زیرا پیامبر اسلام آموختن ادب و اخلاق را مهمترین وظیفه والدین قرار داده و فرموده است: «ما نَحَلَ وَالِدٌ وَلَدًا مِن نَحْلٍ أَفْضَلَ مِن أَدَبٍ حَسَنٍ»؛ یعنی «هیچ پدری به فرزندش هدیهای بهتر از ادب خوب نداده است».[3]
بنابراین وظیفه مربی و والدین است که همزمان با عادت دادن کودک به اخلاق خوب، او را به شدت از اخلاق بد باز دارند. به ویژه از دروغ، سرقت، دشنام، ناسزاگویی، بیبندوباری، ولگردی، خشم و عصبانیت، جدال، حسد، غیبت، تهمت، حرص، بیعفتی، پردهدری، پرحرفی، پرروئی، سخنچینی، نافرمانی، استهزاء و مسخره کردن دیگران، خندیدن بر دیگران، بیاحترامی کردن، جیغ زدن، فریاد کشیدن و پرخاشگری.
– خواهش کودک را برآورده نکنید زیرا بر اثر آن بدخو و بدرفتار بار میآید.
– پرخوری را نزد کودکان زشت جلوه دهید.
– از بیهوده و ضایع کردن اوقات باز دارید.
– کودک را از تماشای تلویزیون که وقت انسان را ضایع کرده و سلامتی را به خطر میاندازد باز دارید.
– کودک را از همراه شدن با کودکان بازیگوش، فضول و تنبل باز دارید.
– سعی کنید قبل از هر چیز به وی خواندن قرآن آموزش دهید.
– بعد از نماز عشاء به زود خوابیدن و صبح به زود بیدار شدن عادت دهید.
– آداب خوردن، آداب مجلس، آداب سلام و… را به کودک آموزش دهید.
– به مسواک زدن کودک را عادت دهید.
– تواضع و فروتنی را به کودک آموزش دهید.
– هرگاه فرزند کار خوبی انجام داد او را تشویق کنید.
– کودک را به نگهداری چیزهای خودش مانند لباس و غیره آموزش دهید.
– مادر سعی کند کودک را از پدر بیم دهد.
– والدین هرگز جلوی کودک با هم درگیر نشوند.
– از کودکی بعضی از هنرهای دستی را به کودک آموزش دهید.
– کودک را به برخی از امور و کارهای مناسب مشغول کنید تا در بزرگی هیچ شغل و کار جایزی را عیب و خلاف شخصیت نپندارد.
– کودک را به مطالعه کتب مفید و خوب تشویق و راهنمایی کنید.
– آنها را نسبت به خدمات و فداکاریهای حضرت پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوسلم و اصحاب کرام و تابعین و تمام اسلاف و بزرگان دین آگاه کنید.
– مهمترین شخصیتهای گذشته و معاصر و خدمات و آثار و کتابهای آنها را به فرزندان و کودکان معرفی کنید.
– کودک را از نظر جسمی و روحی قوی و بانشاط بار آورید.
– تشویق به ورزش مثل مسابقه دومیدانی، تیراندازی، شنا و سوارکاری را نیز به کودک آموزش دهید تا در مقابل دشمنان اسلام در راه الله جهاد کرده و هرگز عقبنشینی نکند.[4]
ای مسلمان، وظیفهات را بشناس:
اگر اسلاف و نیاکان ما کلید نهضت فرهنگی و انقلاب علمی را در جهان نمیگشودند، نام نوابغ و بزرگان در طی قرون متمادی بر زبان مردمان شرق و غرب قرار نمیگرفت و جهان متمدن نمیتوانست به دانش و نبوغ آنها اعتراف کند. برای آشنایی بیشتر جوانانمان با آن تاریخسازان که از جسم، عقل، فکر، دانش، روح و روان خود کار گرفتند و خود را وقف خدمت به علم، دانش، فرهنگ و تمدن اسلامی کردند، به تعداد کمی از آن نوابغ و بزرگان در اینجا اشاره میکنیم:
– امامان ابو حنیفه، مالک، شافعی و احمد بن حنبل پرچمهای فقه و حقوق را در دنیا برافراشتند.
– ابوبکر زکریای رازی از رادمردان عرصه علم پزشکی و داروسازی.
– ابوالقاسم زهراوی از پرچمداران علم جراحی.
– ابن خلدون کسی که پرچم تاریخ، جامعهشناسی و مدنیت را به دوش کشید.
– ابوعلی سینا، بزرگ مرد تاریخ و فلسفهی طب.
– ابوزکریای عوام که در رشته گیاهشناسی یکی از اساتید بزرگ محسوب میشود.
– ابوبکر خوارزمی، منجم و ریاضیدان بزرگ.
– علی بن هیثم از بزرگترین دانشمندان علوم طبیعی و علم اپتیک.
– امام محمد غزالی، بزرگترین استادی که سردمدار نقد و تربیت و تهذیب نفسانی و پرچمدار مبارزه با سلطه فلسفه غرب بر اسلام بوده است.
– محمد بن قاسم، جوان ۱۷ سالهای که سند و هند را فتح نمود.
– سلطان محمد فاتح، مجاهد نستوه و جوان ۲۴ سالهای که قسطنطنیه را فتح نمود؛ شهری استراتژیک که رسول خدا صلیاللهعلیهوسلم برای فاتح آن مژدههایی داده بود.
– سلطان صلاحالدین ایوبی که با اتحاد و انسجام جهان اسلام (اعم از عرب و عجم)، بیتالمقدس، قبله اول مسلمین را از دست خونخواران و غاصبان صلیبی آزاد ساخت.
هزاران مجاهد، متفکر و دانشمند دیگر که نام آنها را تاریخ ثبت کرده و آثار آنها را در دل خود جای داده است، حتی غربزدهها و مستشرقان به فضیلت، برتری و خدمات دینی، علمی و فرهنگیشان اعتراف نمودهاند.
پس ای فرزند مسلمان و جوان عزیز، تو هستی که باید نام اسلافت را زنده کنی و ابتکار عمل را به دست گرفته و با تلاش و کوشش وصفناپذیر در عرصههای مختلف عبادی، جهادی، علمی و فرهنگی و ادبی، نبوغ و ابتکار عملت را به جهانیان عرضه کنی تا نام نیاکان و اسلافت زنده گردد. بنابراین، ای فرزند مسلمان، جای بسی تأسف و تأثر نیست که یک عمر اسیر شراب بوده و عمر گرانبهایت را به باد فنا بسپاری.
آیا دردآور نیست که با عزت و آبرو و حیثیت خویش بازی کنی، خانوادهات را از دست داده و در یک خرابه با دوستان ناباب در عالم بیپروایی به سر ببری و عرصه زندگی را بر دیگران تنگ کنی؟ آیا این است تشکر و قدردانی از نعمتهای مادی و معنوی رب العالمین؟
پس ای فرزند مسلمان که فریب نفس و شیطان را خوردهای و در دام افتادهای، برگرد به ایمان، برگرد به سعادت دنیا و آخرت، برگرد به صحت و سلامتی روحی و جسمی. رحم کن به جوانیت، به صحت و سلامتیات، به فرزندان معصومت و به والدینت که در هر لحظه دست به دعا هستند تا تو از دام اعتیاد (شرابخواری) نجات حاصل کنی.
به امید روزی که جامعهای خالی از شراب و شرابخوار داشته باشیم.
منابع:
۱ـ قرآن کریم.
۲ـ سنن أبي داود، سليمان بن الأشعث أبو داود السجستاني الأزدي،دار الفكر.
۳ـ مصنف ابن ابی شیبة، أبو بكر بن أبي شيبة، عبد الله بن محمد بن إبراهيم بن عثمان بن خواستي العبسي، مكتبة الرشد – الرياض.
۴ـ المعجم الأوسط، سليمان بن أحمد بن أيوب بن مطير اللخمي الشامي، أبو القاسم الطبراني، دار الحرمين – القاهرة.
۵ـ سنن ابن ماجه، ابن ماجة أبو عبد الله محمد بن يزيد القزويني، وماجة اسم أبيه يزيد، دار إحياء الكتب العربية – فيصل عيسى البابي الحلبي.
۶ـ شعب الإيمان ،أحمد بن الحسين بن علي بن موسى الخُسْرَوْجِردي الخراساني، أبو بكر البيهقي ،مكتبة الرشد للنشر والتوزيع بالرياض بالتعاون مع الدار السلفية ببومباي بالهند.
۷ـ مسند الإمام أحمد بن حنبل، أبو عبد الله أحمد بن محمد بن حنبل بن هلال بن أسد الشيباني، مؤسسة الرسالة.
۸ـ محمود الفتاوی، اثر علامه مفتی خدانظر رحمهالله تعالی.
۹ـ تربیت و اصلاح فرزندان، تأليف حضرت مولانا مفتی قاسم قاسمی حفظه الله.
۱۰ـ لغتنامه دهخدا، علی اکبر دهخدا، کلمه خمر، ص۵۲.
۱۱ـ جوانان برومند را از پلیدی اعتیاد دور نگهدارید، شیخ محمد علی خالدی.
۱۲ـ تحلیلی در فلسفه احکام، محمد صالح سعیدی.
۱۳ـ رژیم تندرستی، دکتر صفدر صانعی.
۱۴ـ اثرات مشروبات الکلی از دیدگاه دانش پزشکی ودانشمندان غرب، تألیف دکتر علی اصغر اکبری.
