نویسنده: خالد یاغی­زهی

شرارۀ همت و حماسه «عبدالعزيز ثعالبی» (بخش دوم)

مهم­‌ترین فعالیت‌­های ثعالبی
۱. پرده­‌برداری از دسیسه‌­های فرانسویان
او همواره مانع بزرگی در برابر الحاق تونس به خاک فرانسه پس از جنگ جهانی اول بود و در روزنامه‌های مصر و سایر کشورها به نگارش مقالات در این مورد می‌­پرداخت.
ثعالبی در مقالات خود توانست به وضوح ثابت کند که تونس پیش از اشغال فرانسه از تمام ستون‌های نهضت و خیزش برخوردار بود و گام‌های مهمی را در این مورد برداشته بود؛ اما با ورود فرانسویان تمام ستون‌های نهضت ویران گردید، بر خلاف آنچه که فرانسویان ادعا می‌­کنند.
بیان توطئه‌­های تنصیری فرانسه و تکذیب آن­ها مبنی بر این‌که مسلمانان شمال آفریقا در اصل مسیحی بودند و نیز تکذیب ادعای بی­‌اساس و پوچ فرانسویان در مورد ادعای‌شان که مردم شمال آفریقا از اصل و نژاد اروپایی هستند.
توضیح و تبیین سیطرۀ فرانسه بر تمام منابع تونس؛ چنان‌که می‌­نویسد: «مساحت تونس ۹ میلیون هکتار می­‌باشد که یک میلیون از آن را کوه‌­ها پوشانده‌­اند و یک‌ونیم میلیون آن­را جنگل­‌ها به خود اختصاص داده­‌اند و یک میلیون از آن صلاحیت کشاورزی را ندارد و پنج‌ونیم میلیون آن­ زیر کشت قرار دارد و فرانسویان بر اکثر آن تسلط پیدا کرده­‌اند و معادن فسفر، مس، آهن و زغال سنگ هم در کنترل آنان قرار دارند.»
فرانسویان در صدد آن بودند که تاریخ تونس را با زبان عامیانۀ عربی تدوین کنند و آن­را زبان رسمی تونس معرفی نمایند و هم‌چنین لغت‌­نامۀ زبان عامیانۀ تونس را چاپ و نشر کنند؛ اما موفق نشدند و علت شکست این طرح آنان، تلاش­‌های بی­‌وقفۀ ثعالبی بود.
او در راستای رد کردن سیاست آموزشی فرانسه در تونس تلاش بسیاری کرد و ثابت نمود که سیستم آموزشی فرانسه در تونس فقط با هدف ایجاد نیروی عامل و نه رشد مغزهای متفکر تلاش می­‌کند و هم‌چنین ثابت کرد که چگونه فرانسه شبانه‌­روز به مبارزه با زبان عربی و علوم اسلامی می‌پردازد و همین امر باعث شد که مقامات فرانسوی عرصه را بر او تنگ کنند. او تمام این مطالب را در کتاب «تونس الشهيدة» کاملاً توضیح داده است که به زبان فرانسوی منتشر شده است و پس از آن به عربی برگردانده شد و دولت فرانسه فروش این کتاب را ممنوع اعلام کرد.
۲. بررسی اوضاع مسلمانان در کشورهای مختلف
ثعالبی همواره از فرصت‌­های پیش آمده جهت مسافرت به کشورهای اسلامی استفاده می‌­کرد و با اوضاع مسلمانان از نزدیک آشنا شد و تمام برداشت‌­های خود را در کتابی مفصل ذکر نموده است اما بسیار جای شگفتی است که چرا قشر فرهنگی به این نوشته‌­ها اهمیت نداده و آن­را به نسل­‌های آینده معرفی نکرده‌اند.
او در سفرهای خود با بسیاری از رهبران و اندیشمندان مسلمان دیدار و در رابطه با اوضاع مسلمانان به بحث و گفتگو پرداخت و راهکارهایی را جهت برون رفت از اوضاع کنونی مسلمانان به آنان پیشنهاد نمود که برخی از آن­ها عبارتند از ملک عبدالعزیز، امام یحیی و نحاس پاشا در مصر.
او به بررسی اوضاع کشورهای خلیج در مسقط، دبی، بحرین و کویت پرداخت و خاطر نشان کرد: «که تجارت مروارید می­‌تواند منبع در آمد خوبی برای ساکنان خلیج باشد. اما مردم این کشورها از این سرمایۀ خدادادی به صورت مناسب و شایسته استفاده نکرده‌­اند و فقط درآمد حاصل از آن­را در بانک­‌های هند پس‌انداز می‌­کنند.»
او در کتاب خود به بیان اوضاع یمن و ملت آن به شکل دقیق و ریزی پرداخته است.
ثعالبی در مورد چگونگی انتشار اسلام، بدون اهداف سیاسی و اقتصادی و با تلاش داعیان مخلص و صرفاً جهت گسترش هدایت، پرداخته و هم‌چنین گزارشی در مورد قشر رانده شده­‌ها «شودر» پایین­‌ترین طبقۀ اجتماعی در هند به رئیس سازمان کنفرانس اسلامی محمدامین حسینی تقدیم کرد که در آن به موضوع علاقۀ شودرها به پذیرش اسلام پرداخته است، هم‌چنین در این گزارش از حقیقتی پرده برداشته است که شاید تاکنون بسیاری از مسلمانان از آن اطلاعی نداشته باشند و آن اینکه حرکت استقلال هند توسط مسلمانان آغاز شد تا اینکه توسط حزب چپ­‌گرای هند، حزب گاندی، مصادره گردید.
وی به شکل مفصل به معرفی اوضاع مسلمانان در نقاط مختلف جهان از نظر سیاسی اقتصادی و فرهنگی پرداخته است اما متأسفانه هیچ­گونه توجهی از سوی مؤسسات علمی و پژوهشگران به این­گونه کارهای علمی و تحقیقی صورت نمی‌­گیرد.
۳. تلاش­‌های سیاسی ایشان در جهان اسلام
ثعالبی تنها به فعالیت­‌های سیاسی در تونس بسنده نکرد، بلکه گسترۀ فعالیت‌­های او به سایر کشورهای اسلامی نیز راه یافت، او نمایندگی عراق را در کنفرانس خلافت اسلامی که در ۱۹۲۵ در قاهره برگزار شد، بر عهده داشت و هم‌چنین به عنوان یکی از اعضای اصلی کنفرانس اسلامی که در بیت‌المقدس در سال ۱۹۳۱ در مسجدالاقصی برگزار گردید، انتخاب شد و نیز به‌­عنوان رییس دفتر تبلیغات و به­‌عنوان عضو دائم شورای این کنفرانس معرفی شد.
۴. تلاش­‌های سیاسی ایشان در تونس
ثعالبی از بیداری دینی در کنار بیداری سیاسی همراه با فرهنگ اسلامی برخوردار بود به همین جهت مانع بزرگی در مقابل فرانسه و دست نشانده‌­های آنان در تونس به‌شمار می­‌آمد، تلاش‌­های سیاسی او در بخش­‌های مختلفی نمود پیدا کرد که ذیلاً به آن اشاره می‌­شود:
عضویت ثعالبی در حزب «تونس جوان» که با هدف ارتباط با خلافت اسلامی و انتقاد از استعمار تونس توسط فرانسه و دفاع از تمدن اسلامی در تونس تأسیس شد.
مسافرت به پاریس بعد از جنگ جهانی اول و شرکت در کنفرانس صلح «فرسای» که رئیس جمهور وقت آمریکا «ویلسون» در آن حضور داشت. «ويلسون» جهت عقد صلح قانونی را با ۱۴ بند پیشنهاد کرد که از جملۀ آن­ها «حق ملت‌­ها در تعیین سرنوشت خود» بود. لذا ثعالبی از فرصت جهت طرح مسئلۀ تونس استفاده کرد و تلاش نمود تا در آن کنفرانس از حق مسلمانان دفاع کند و با بسیاری از حرکت­‌های آزادی‌­خواه جهان ارتباط برقرار کرد و در همین بین، کتاب «تونس الشهيدة» را تألیف نمود. و به نمایندۀ فرانسه که در آن زمان در پاریس قرار داشت، اوراقی را تحویل داد که در آن خواهان توقف ممنوعیت چاپ و آزادی بیان در مطبوعات شد که پس از آن ممنوعیت چاپ مطبوعات متوقف گردید.
وی با رئیس جمهور آمریکا ویلسون دیدار کرد و نیز با حزب سیوسیال فرانسه ارتباط برقرار کرد و هم‌چنین در پاریس با اعطای وام مالی به تونس به شدت مخالفت نمود. همۀ این فعالیت­‌ها در نهایت فرانسوی‌­ها را مجبور کرد تا او را در پاریس و پس از آن در تونس بازداشت و زندانی کنند.
تأسیس حزب قانون و ریاست آن در سال ۱۹۲۰؛ و زمانی­که که بر اثر آن در تنگا قرار گرفت از تونس در سال ۱۹۲۳ خارج شد و پس از آن اتفاقاتی افتاد که به دنبال آن حزب به دو گروه تقسیم شد. حسن قلاتی حزب اصلاح را پایه­‌گذاری کرد که با فرانسوی­‌ها از رابطۀ خوبی برخوردار بود، و پس از آن هر دو گروه در طی ۱۵۰ نامه به ثعالبی علت اختلاف درونی حزب را به صورت مفصل توضیح دادند، هنگامی که ثعالبی به تونس بازگشت تلاش کرد تا رهبری حزب قانون را به دست بگیرد و در مسایل سیاسی کشور دخالت کند اما موفق نشد. شاید علت آن، عدم حضور طولانی او در بین مردم می‌باشد، با این وجود در هنگام بازگشت ۳۰۰۰۰ نفر در بندر پایتخت در مراسم استقبال از او حضور داشتند، اما این تعداد، برای بازگرداندن رهبری سیاسی در تونس به ثعالبی، کافی نبود و در هنگام سفر به شهرهای تونس دو بار ترور شد که از آن­ها جان سالم به در برد.
ادامه دارد…
Share.
Leave A Reply

Exit mobile version