نویسنده: سید مصلح الدین
روزه و جایگاه آن در اسلام (بخش اول)
چکیده
خداوند متعال به مقتضاى ربوبیت خود، براى تربیت بشر و رساندن او به کمال شایستگی خویش یک سلسله عبادات و وظایف اخلاقى معین فرموده است تا آدمى در سایۀ عمل به آن عبادات و به کار بستن وظایف به کمالى که براى آن آفریده شده است برسد، و بهرۀ خود را از نعمات خداوندى به‌دست آورد؛ زیرا تا هنگامى که بشر گرفتار رذایل اخلاقى است و کردارهای زشت و ناروا گریبان‌گیر اوست، نیروهاى معنوى و قواى روحانى او هم‌چنان در مرحلۀ استعداد باقى مانده و پا به عرصۀ فعالیت نخواهند گذاشت و تا چنین نشود و استعدادها ظهور نکنند، به دلیل عدم سنخیت با عالم معنا درک آن لذایذ و نعمتها برای او امکانپذیر نخواهد بود.
ماه مبارک رمضان، فرصت مغتنمى فرا راه انسان قرار مىدهد تا مجموعهای از عبادات را به عنوان تکلیف انسانى بجا آورده و در پرتو صفای باطن، نورانیت زمین را نیز فزونى بخشد. خاکیان در این ایام و لیالى متبرکه که فاصلۀ زمین به حداقل مىرسد، آنچنان بال و پر مىگیرند که برتر از ملائک، حضور گرم ذات اقدس پروردگار را نیز حس مىکنند. همۀ این دستاوردها را باید مدیون «روزه» و «امساک» دانست که مهمترین عبادات ماه رمضان است.
یکی از احکام متعالی اسلامی «روزه‌داری» است که مانند نماز و سایر احکام الهی از اهمیت بسزایی در رشد و تعالی فردی و اجتماعی انسان برخوردار می‌باشد. دین مبین اسلام روزه‌داری را از اسباب سلامت جسم و روح انسان بیان داشته که به‌طور مستقیم در آیات قرآن و بسیاری از روایات اسلامی به آن اشاره شده است. امروزه سازمان بهداشت جهانی نیز معنویت را یکی از ابعاد مهم سلامتی بر شمرده و به اهمیت تاثیرگذاری آن بر سلامت، بیش از پیش تاکید دارد.
مقدمه
عوامل روحی و روانی در کنار اجزاء مختلف بدن از جمله سیستم ایمنی، سیستم عصبی، سیستم اندوکرین وسیستم گوارش می‌تواند در سلامت انسان نقش مهمی ایفا کند. با توجه به آیات قرآنی، احادیث و دستورالعمل‌های اسلامی می‌توان به ارزش و جایگاه ویژۀ سلامت در دین مبین اسلام پی برد.
دین مبین اسلام همان‌طوری که در بعد بهداشت جسمی انسان سفارشاتی دارد، در زمینۀ بهداشت و سلامت روحی انسان نیز دستورالعمل‌های مهمی دارد که شارع مقدّس بر انجام آن تأکید نموده و در راه عملی سازی آنها سفارش‌های فراوانی فرموده‌اند. جسم و روح انسان نیازهای خاصی دارند و از دیدگاه الهی اولویت اصلی انسان تغذیۀ روح و حفظ سلامت آن است. همان‌طوری که خداوند در آخرین کتاب آسمانی خود، قرآن‌کریم، هدف از خلقت انسان را عبادت و بندگی معرفی نموده است. بندگی و عبادت زمانی محقق می‌شود که سلامتی جسم، مخصوصا سلامتی روان مهیا شود.
اگر قرآن عبادت را هدف خلقت بیان می‌نماید، بی‌تردید به سلامتی بندگان نیز نظر و توجه خاصی دارد؛ زیرا بدن سالم از لحاظ جسم و روح، عبادت صحیح را در پی دارد و تمام حلال و حرام خداوند در قرآن و احادیث، دارای مصلحت و مفسدۀ روحی و جسمی بوده و دارای آثار مثبت و منفی می‌باشد. دین مبین اسلام به مسائل بهداشتی و تندرستی اهمیت ویژه‌ای داده و انسان‌ها را به عمل کردن به آنها دعوت می‌کند. همان‌طوری که معلوم است، فرامین عبادی از طرف دین مبین اسلام صادر شده است که بیشتر آنها هم برای جسم و به خصوص برای روح انسان مفیده بوده، سلامت روانی انسان‌ها را تأمین می‌نماید.
روزه‌داری را می‌توان یکی از آنها به حساب آورد که در ادیان گذشته نیز مرسوم بوده است. آموزۀ روزه‌داری همراه با سحرخیزی، رسیدگی به جسم و به خصوص روح را توأم در خود دارد و خیلی از مشکلات روانی انسان‌ها که در اثر عادت‌های ناصحیح به وجود آمده را درمان نموده و از بین می‌برد.
مفهوم‌شناسی
-
واژۀ روزه در اصل، خودداری از کار است خواه خوردن، گفتن یا راه رفتن باشد. ازاینرو، «صَائِم» اسبی است که از رفتن و علف خوردن بازمی‌ایستد.[1]
-
اصل صوم، امساک از مطلق فعل است خوردن باشد، یا گفتن، یا رفتن. صوم اسلامی، امساک مخصوصی است از طعام و چیزهای دیگر که در کتب فقه مذکور است.
