قربانی؛ حقیقت، اهمیت و مسائل آن (بخش پنجم)

نویسنده: شکران احمدی

وقت قربانی

1. در شهر و آبادی‌هایی که نماز جمعه و عیدین جایز است، در آنجا قربانی‌نمودن پیش از نماز عید جایز نیست. اگر کسی قربانی خود را قبل از نماز عید بکشد، مجدداً قربانی جانوری دیگر بر او لازم می‌باشد؛ البته در آبادی‎های کوچکی که در آن‌ها نماز جمعه و عیدین جایز نیست، مردم می‌توانند در تاریخ دهم ذو‌الحجه پس از طلوع صبح صادق قربانی‌های خود را ذبح نمایند. هم‌چنین اگر بنابر عذری نماز عید در روز اول اقامه نشد، باگذشت وقت نماز، مردم می‌توانند قربانی‌های خود را ذبح کنند.

2. وقت قربانی از دهم ذی‌الحجه (روز اول عید قربان) تا غروب روز دوازدهم، یعنی ۳ روز می‌باشد. هر روز دلش خواست می‌تواند قربانی کند؛ ولی بهترین روز برای قربانی روز اول، سپس دوم و سرانجام سوم می‌باشد.

3. ذبح قربانی قبل از نماز عید درست نیست، چون مردم نماز عید را خواندند بعد از آن قربانی را ذبح نمایند. ولی اگر شخصی در چنین روستایی قرار گرفت که در آنجا نماز عید خوانده نمی‌شود، می‌تواند در آن روستا قبل از نماز عید هم قربانی خود را ذبح کند.

4. اگر شخصی قربانی خود را در روستایی بفرستد که نماز عید آنجا خوانده نمی‌شود و آنجا قبل از نماز عید ذبح شود، درست است؛ اگرچه خودش در شهر باشد. صاحب قربانی می‌تواند بعد از ذبح، آن را طلب نموده و از گوشتش استفاده نماید.

5. روز دوازدهم ذی‌الحجه، روز سوم عید قربان تا قبل از غروب آفتاب ذبح حیوان قربانی درست است. بعد از غروب آفتاب ذبح حیوان قربانی درست نیست.

6. در ایام قربانی هر وقت دلش خواست، می‌تواند قربانی کند؛ فرق نمی‌کند حیوان قربانی را در روز ذبح کند یا در شب؛ ولی ذبح نمودن در روز بهتر است.

7. اگر شخصی دهم و یازدهم عید قربان در مسافرت بود و روز سیزدهم قبل از غروب آفتاب به منزل رسید یا جایی ۱۵ روز به نیت اقامه نشست، بر او قربانی واجب است. نیز اگر شخصی قبلاً این اندازه مال نداشت که قربانی بر وی واجب باشد روز ۱۲ قبل از غروب آفتاب، ثروتمند شد، بر شخص موصوف، ذبح قربانی واجب است.

جانور قربانی

هر بز، بره و قوج برای قربانی از جانب یک نفر و گاو، گاومیش، شتر برای قربانی از جانب هفت نفر کفایت می‌کند به شرطی که همه نیت ثواب داشته باشند و نیت هیچ‌کدام محض گوشت‌خواری نباشد.

مسئله: کامل بودن یک سال برای بز ضروری است؛ اما اگر بره‌ای به‌قدری چاق و فریه باشد که یک‌ساله معلوم شود، گرچه سالش کامل نشده باشد، قربانی نمودن آن جایز است. گاو و گاومیش باید دو سال و شتر باید پنج سال کامل داشته باشد. قربانی جانوری کم‌تر از سن و سال‌های مذکور، کافی و جایز نیست.

مسئله: اگر فروشنده سن جانوری را کامل بگوید و احوال ظاهری نیز او را تکذیب نکند، اعتماد نمودن بر قول او جایز است.

مسئله: جانوری که مادرزادی شاخ ندارد یا شاخ آن از وسط شکسته است، قربانی آن درست است؛ امّا اگر شاخ آن از بیخ بیرون کشیده شده باشد که لازمۀ آن تأثیر بر مغز آن است، قربانی آن جایز نیست.

مسئله: قربانی کردن جانور خصی (بی‌خایه) جایز، بلکه افضل می‌باشد.

مسئله: قربانی کردن جانور کور، کر، کژبین، لنگ و هم‌چنین قربانی جانور مریض و لاغری که نتواند تا کشتارگاه با پای خود راه برود، جایز نیست.

مسئله: جانوری که بیش از یک‌سوم گوش یا دم و… آن بریده شده است، قربانی آن جایز نیست.

مسئله: جانوری که کلاً دندان ندارد و یا اکثر دندان‌هایش شکسته است، قربانی آن جایز نیست. اگر بعضی از دندان‌هایش ریخته و اکثرشان باقی است قربانی آن حیوان جایز است.

مسئله: هم‌چنین جانوری که مادرزادی اصلاً گوش یا دم، یا یکی از آن‌ها را ندارد، قربانی آن درست نیست.

مسئله: بز و میش اگر یک پستان آن قطع یا خشک‌شده باشد، به‌طوری‌که هیچ زمانی شیر ندهد، یا مادرزادی پستان نداشته باشد، قربانی آن جایز نیست.

مسئله: اگر سر یک پستانِ بز و گوسفند، قطع‌شده باشد و یا گاوی که سر دو پستانش قطع‌شده باشد،
قربانی آن جایز نیست.

مسئله: قربانی حیوانی که به بیماری خارش مبتلا باشد و به خاطر آن بسیار لاغر شده باشد، قربانی‌اش جایز نیست.

مسئله: قربانی حیوان خنثی (نروماده) جایز و روا نیست.

مسئله: استفاده از شیر حیوان قربانی درصورتی‌که حیوان در داخل خانه علف می‌خورد، اشکالی ندارد.

مسئله: اگر حیوانی اعضایش بیشتر باشند؛ مثلاً پنج دست‌وپا داشته باشد یا دیگر اعضایش بیشتر باشند، قربانی آن جایز نیست.

مسئله: اگر شخصی گفت: «اگر فلان حاجتم برآورده شود، حیوانی قربانی خواهم کرد»؛ اگر آن
حاجتش برآورده شد، باید حیوانی قربانی کند؛ فرق نمی‌کند، غنی باشد یا فقیر و تمام گوشتش را صدقه کند و خودش از آن نخورد و به توانگر و ثروتمند هم ندهد و اگر از آن خورد و یا به توانگر داد، باید همانند آن را
صدقه کند.

مسئله: اگر متوفی وصیت نمود که: «از ثروتم برای من قربانی کنید» و مطابق با وصیت او از مالش قربانی کردند، آن‌وقت صدقه نمودن تمام گوشت آن واجب هست.

مسئله: اگر شخصی عوض شخص غایب، بدون اجازه‌اش قربانی کرد، آن قربانی از طرف وی ادا نمی‌شود.

مسئله: اگر به‌وقت خرید، جانور صحیح و سالم بود، سپس عیبی در آن پدید آمد که مانع جواز قربانی است، اگر خرید کننده، غنی و صاحب نصاب نیست، برای او قربانی کردن همین جانور عیب‌دار جایز است؛ اما اگر غنی و صاحب نصاب است، بر او لازم است به‌جای آن جانور دیگری قربانی کند.

روش مسنون قربانی

افضل این است که هر شخص خودش قربانی خود را ذبح نماید، اما اگر خودش ذبح کردن بلد نیست، می‌تواند ذبح آن را به دیگری بسپارد؛ ولی بازهم افضل است که به‌وقت ذبح، خودش حاضر باشد.

مسئله: نیت قربانی در دل کافی است، نیازی به نیت زبانی نیست، البته گفتن «بسم الله الله اکبر» هنگام ذبح ضروری و سنت است که زمانی‌که قربانی را جهت ذبح، روبه‌قبله می‌خواباند این دعا را بخواند: «إِني وَجَهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ حَنِيفَاً وَ مَا أَنَا من المُشْرِكِينَ، إِنَّ صَلاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ»؛ ترجمه: «من مخلصانه روی خود را به‌سوی کسی کردم که آسمان‌ها و زمین را آفریده است و من از مشرکان نیستم. نماز و تمام عبادات من و زندگی و مرگم همه برای خداوند پروردگار جهانیان است». پس از ذبح این دعا را بخواند: «اللَّهُمَّ تَقَبَّلُهُ مِنِّي كَمَا تَقَبَّلْتَ مِنْ حَبِيْبِكَ مُحَمَّدٍ وَ خَلِيلِكَ إِبْرَاهِيمَ عَلَيْهِمَا السَّلَامُ»؛ ترجمه: «خدايا! این قربانی را از من بپذیر همان‌گونه که از حبیبت محمد و خليلت ابراهيم ^{عليهماالسلام} پذیرفتی».

تذکر: اگر ذبح‌کننده کسی دیگر غیر از صاحب قربانی است، به‌جای «مني» اسم صاحب قربانی را بگیرد.

ادامه دارد…

بخش قبلی