در حج، اظهار عبودیت و بندگی در مقابل ذات عظیم الهی است؛ زیرا در اعمال حج به‌طور کلی اظهار عجز و ناتوانی شخص می‌باشد. انسان درحالی‌که خود را از تمام لباس‌های تفاخر و مظاهر زینت، خارج نموده و لباس آخرت و قبر را بر تن کرده است، این حالت او یاد آخرت و مرگ و حضور در پیشگاه پروردگار متعال را در ذهن و فکر او مجسم می‌سازد. وقتی خود را با فقیر و مسکین‌ترین افراد هم‌رنگ و هم‌نوا می‌بیند، بر عجز و ناتوانی خود در مقابل ذات مقدس و عظیم الله پی می‌برد، آن زمان است که دست عجز و نیاز به درگاه ذات بی‌نیاز بلند می‌کند و خاشعانه و خاضعانه به دعا و زاری می‌پردازد و از خداوند مغفرت گناهان خود را خواستار می‌شود. هم‌چنین در میدان منَی و مزدلفه و عرفات و در وقت طواف و سعی بین صفا و مروه، آن وضع آشفته و نابسامان خود را مشاهده می‌کند و برای امتثال اوامر الهی در میدان‌های گرم و دورافتادۀ منی و عرفات خود را سرگردان می‌بیند؛ درحالی‌که تمام وسوسه‌های شیطانی را کنار گذاشته و به‌سوی شیطان سنگ پرتاب نموده، اظهار نفرت و انزجار از آن می‌کند، این حالات گوناگون، همه اظهار عجز و تذلل در پیشگاه خداوند قادر و متعال است که در زمان اعمال حج به عرصۀ ظهور می‌رسد.
ایجاد روحیۀ جهادی در انسان؛
در حج، روحیۀ جهادی در انسان به‌وجود می‌آید؛ زیرا در این سفر، انسان به انواع سختی‌ها و مشکلات مواجه می‌شود و در مقابل همه صبر و تحمل را در پیش می‌گیرد و برای تحمل سختی‌ها آماده می‌شود. هم‌چنین رعایت شرایط، ارکان و آداب حج را بر خود لازم می‌گیرد تا حجّش کامل ادا گردد و این خود یک نوع آشنایی با نظم و قانون است که برای جهاد فی سبیل‌الله از مهم‌ترین مسائل به حساب می‌آید. هم‌چنین در رمی جمرات با پرتاب سنگ بر نماد شیطان روحیۀ دشمن‌ستیزی در انسان زنده شده که این خود مقدمه‌ای برای آمادگی جهاد است؛ پس با انجام مناسک حج روحیۀ جهادی در انسان ایجاد می‌شود که این امر به ذات خود بسیار امیدوار کننده است.
پی‌بردن به نعمت جوانی و سلامتی؛
در حج، انسان به نعمت جوانی و سلامتی پی می‌برد؛ زیرا در این ایام نیاز شدید به قوت و طاقت و سلامتی جسم و بدن دارد که بدون آن قادر به انجام مناسک نخواهد بود و اگر هم باشد به شکل نیکو نخواهد بود؛ لذا ارزش سلامتی و جوانی در این زمان بیشتر مشخص می‌شود، انسان را وادار به ادای شکر پروردگار در مقابل این نعمت گران‌بها و پرارزش می‌کند که این نیز از بهترین چیزهاست؛ چنانچه خداوند منان می‌فرماید: «وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ»؛ «اگر از نعمت‌های خدادادی به‌وسیلۀ ثبات بر ایمان و تلاش در عبادت سپاس‌گزاری کردید، هر آینه نعمت‌های خود را برای‌تان افزایش می‌دهم و اگر ناسپاس شدید، شما را به عذاب دردناکی گرفتار می‌سازم و بدانید که بی‌گمان عذاب من بسیار سخت است.»
روحیۀ شکرگزاری بر نعمت مال؛
در حج، حاجی روحیۀ شکرگزاری بر نعمت مال را تجربه می‌کند؛ زیرا کسانی که از نعمت مال خدادادی محروم هستند، قادر به زیارت اماکن مقدس نیستند که این نیز احسانی بس عظیم است.
ظهور قدرت و شوکت اسلام و مسلمانان.
وقتی دشمنان اسلام این جمعیت عظیم و موج انسان‌ها را که والهانه و عاشقانه به‌خاطر اجرای اوامر الهی سر به بیابان نهاده و با لباس آخرت در گرمای عربستان در صدد ادای فریضۀ الهی‌اند مشاهده می‌کنند، رعب و وحشت در قلوب‌شان ایجاد می‌شود و طمع مقابله با اسلام و مسلمین را از فکر و مغز خود بیرون می‌کنند.
دانستن چند نکتۀ مهم برای حاجی قبل از رفتن به حج
۱. بر گناهان گذشته نادم باشد و قصد کند که در آینده به‌سوی گناه تمایل نکند.
۲. نیت خالص برای رضای پروردگار بسیار مهم است و نباید انسان به دنبال تحسین دیگران یا نمایشگری باشد. برای قبولی هر عمل، نیت خالص ضروری است؛ بنابراین، در انجام عمره یا حج، اهمیت ویژه‌ای به نیت خالص داده شود و از اعمالی که ممکن است اخلاص را به خطر بیندازند، مانند پارچه‌زدن به درب منزل، فیلم‌برداری از مراسم‌ها یا اعلان عمومی برای وقت رفت یا برگشت خودداری شود. این اقدامات ریاکارانه ممکن است باطل شدن عمل را به همراه داشته باشند.
۳. شخصی که عازم سفر حج می‌شود، حتماً باید پولی را که برای مصارف و هزینۀ این سفر لازم دارد، از راه حلال و طیب به دست آورده باشد و با پول حرام و مشتبه نباید اقدام به این امر خیر نماید.
٤. اداى حقوق‌الناس و دیونی را که بر ذمۀ اوست، مدنظر داشته باشد؛ یعنی شخص عازم سفر حج، باید بکوشد تمام حقوقی که از مردم بر ذمۀ اوست ادا نماید یا حلالیت بطلبد؛ زیرا حج بیت‌الله الحرام و هم‌چنین هیچ عبادت دیگری مثل نماز، روزه، زکات و…، حقوق مردم را از ذمه‌اش ساقط نمی‌کند و او را بری‌الذمه نمی‌گرداند، حتی اگر هزار مرتبه حج نماید و بر ذمه‌اش حقوق‌الناس یا عبادات فرضی مثل قضای نماز یا روزه یا ادای عشر و زکات باشد، هم‌چنان بر ذمه‌اش خواهد بود تا زمانی که آن‌ها را ادا نماید یا شخص صاحب دین حق خود را معاف کند.
۵. حاجی باید روحیۀ ایثار و گذشت را در خود ایجاد کند؛ زیرا این دو صفت از بهترین و نیکوترین صفات برای سفر خیر است. در این سفر، حتماً با افراد سالمند، ناتوان و مریض همراه خواهد بود که به کمک نیاز دارند؛ بنابراین، تا حد امکان به آن‌ها کمک کرده و از ثواب اعمال‌شان نیز بهره‌مند گردد (بدون کاسته شدن از ثواب آن‌ها). این سفر طولانی و مشقت‌آور است، بنابراین اگر ایثار و فداکاری در آن وجود نداشته باشد، رنج بسیار خواهد کشید. هم‌چنین، از آنجایی که این سفر روحانی و خدایی است، شیطان تلاش می‌کند با القای وسوسه بین دوستان، کدورت و ناراحتی ایجاد کند؛ تا حجاج را از اجر و پاداش محروم کند یا باعث بطلان حج آن‌ها شود؛ بنابراین، هر فرد باید با هوشیاری کامل به اعمال و حرکات خود توجه کند تا جدال و جنجال با دوستان رخ ندهد.
