خلقت انسان با خلق زن و مرد و میل و کشش آن دو نسبت به یکدیگر آغاز شد و خداوند حکیم در کتاب کریم خود، ازدواج را مایهٔ آرامش نامید و عشق و مودت بین زن و شوهر را نشانه‌ای از آیات الهی ذکر کرد. ازدواج همواره عاملی برای ارضای نیازهای جسمی، عاطفی، روانی و معنوی انسان بوده و خانواده به عنوان اساسی‌ترین نهاد اجتماعی، زیربنای رشد فرهنگ و تمدن بشری و یا انحطاط و سقوط آن می‌باشد. خانوادهٔ موفق، خانواده‌ای است که اعضای آن نسبت به یکدیگر مهر می‌ورزند، هر کدام در اندیشهٔ سلامت و سعادت دیگری هستند و برای رشد و تعالی یکدیگر در تلاشند. خانواده‌های موفق، اعضای یک جامعۀ موفق را تشکیل می‌دهند؛ بنابراین برای بهره‌مندی جامعه از چنین خانواده‌هایی، باید اعضای خانواده را آموزش داد تا به ژرف‌نگری در مسائل مختلف مرتبط با خانواده، گام‌هایی استوار برای ایجاد و پرورش خانوادهٔ پایدار و متعالی بردارند.
انسان در سراسر زندگی با انتخاب‌هایی روبه‌رو می‌شود و باید ملاک‌ها و معیارهایی برای گزینش هر موضوع در دست داشته باشد؛ مانند: انتخاب شغل،رشتۀ تحصیلی، مسکن و … .
فرد براساس منافع و شرایط و امکانات موجود، معیارهایی را تعریف و آنگاه گزینش می‌کند. یکی از موضوعات و مسائل مهم زندگی، ازدواج است که نیازمند دقت و توجه بیشتری است؛ زیرا به تمام زندگی دنیوی و اخروی او ارتباط دارد و نسل آینده نیز از آن متأثر می‌باشد.
با توجه به اهمیت موضوع و پیامدهای آن ضروری است تا ملاک‌ها و معیارهای درست و منطقی ازدواج را بررسی کنیم. این ملاک‌ها هم باید در مورد مردان باشد و هم دربارۀ زنان؛ چنین نیست که تنها زنان باید این صفات و ویژگی‌ها و ملاک‌ها را دارا باشند و مردان از آن مستثنا شوند.
ترغیب به ازدواج در آیات و روایات
خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: «وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَى مِنْكُمْ»؛ مردان و زنان مجرد و (بی‌همسر) خود را همسر دهید.
در جایی دیگر می‌فرماید: «فَلَا تَعْضُلُوهُنَّ أَن يَنكِحْنَ أَزْوَاجَهُنَّ إِذَا تَرَاضَوْا بَيْنَهُمْ بِالْمَعْرُوفِ»؛ آنان را از ازدواج با شوهران (سابق) شان باز ندارید وقتی که به طرز پسندیده‌ای در بین خویش تراضی کنند.
ازدواج از جملۀ خواست‌های صالحان است بر اساس: «وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ»؛
و کسانی که می‌گویند پروردگارا از همسرانمان و فرزندانمان مایۀ روشنی چشم به ما عطا فرما.
خداوند از اینکه همسرانی را برای پیامبران بزرگوار، قرار داده است، برایشان منت می‌گذارد و می‌فرماید:
«وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِن قَبْلِكَ وَجَعَلْنَا لَهُمْ أَزْوجًا وَذُرِّيَّة»؛ ما پیش از تو پیامبرانی را فرستاده و زنان و فرزندانی به ایشان داده‌ایم.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم نیز مسلمانان را برای ازدواج کردن ترغیب و تشویق فرموده است و می‌فرماید: « النکاح سُنتی» و فی روایة «مَنْ أَحَبَّ فِطْرَتِي فَلَيَسْتَنَّ بِسُنَّتِي، وَمِنْ سُنَّتِي النِّكَاحُ»؛ ازدواج سنت من است؛ هرکس سرشت من را دوست دارد، به سنت من پایبند باشد.
این حدیث بیانگر حُسن نکاح و ترغیب و تشویق برای ازدواج است.
در جایی دیگر می‌فرماید: «تَنَاكَحُوا، تَكْثُرُوا، فَإِنِّي أُبَاهِي بِكُمُ الْأُمَمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»؛ ازدواج کنید تا جمعیت شما افزایش یابد؛ زیرا من در روز قیامت در بین سایر امت‌ها به فراوانی شما افتخار می‌کنم.
رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم کسانی را که به خاطر ترس از فقر و عدم قدرت و پرداخت نفقه از ازدواج امتناع می‌نمایند، مذمت نموده است و این امر را امری نکوهیده می‌داند و می‌فرماید:
همچنین می‌فرماید: «يَا مَعْشَرَ الشَّبَابِ، مَنِ اسْتَطَاعَ البَاءَةَ فَلْيَتَزَوَّجْ، فَإِنَّهُ أَغَضُّ لِلْبَصَرِ وَأَحْصَنُ لِلْفَرْجِ، وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَعَلَيْهِ بِالصَّوْمِ فَإِنَّهُ لَهُ وِجَاءٌ»؛ ای گروه جوانان، هر کس از شما استطاعت (قدرت جنسی و هزینۀ زندگی) را دارد، ازدواج کند؛ زیرا ازدواج، چشم را بهتر کنترل می‌کند و ناموس را محفوظ می‌دارد؛ اما کسی که نتواند هزینۀ ازدواج را تأمین کند، باید روزه بگیرد؛ زیرا روزه باعث كم‌شدن شهوت و غریزۀ جنسی است.
