خواهی اگر سلامتی جسم و جان خویش سالم بدار هم تو هوای محیط زیست
از روی جهل گر ننهی ارج قدر خاک نشناختی تو قدر و بهای محیط زیست
در شرایط امروزی یکی از چالش‌های بزرگ جهانی مسائل مهم، حاد و عمده که در اندیشۀ دولت مداران خطور می‌کند و بیشتر سرزبان‌ها افتاده، مشکل بزرگ محیط زیستی است، که حتی سازمان ملل و کشورهای بزرگ صنعتی را نگران ساخته و تمامی‌کشور‌ها‌ی صنعتی به شمول کشورهای غربی و آسیایی نگران از آینده اسفبار محیط زیست ناسالم‌اند و آن را یک مسئلۀ جدی و نگران‌کننده برای حیات بشر می‌دانند و برای آن تدبیر می‌سنجند. این مسئله بزرگ‌ترین مشکل و چالش عظیم فراروی حیات بشری است که می‌تواند حیات جمعی بشر را به مخاطره انداخته و یا اینکه حداقل مشکلات صحی را برای بشریت خلق می‌کند.
یکی از عوامل سازنده و شگرفِ محیط سالم، مسئلۀ رعایت نظافت است که اگر شهروندان کشور این مسئله را جدی بگیرند، می‌توانند در مسئلۀ محیط زیستِ سالم کمک شایانی کنند.
احکام حیات‌بخش اسلام نظافت را هم در بعد جسمانی و هم در بعد روانی قبل از تداوی توصیه می‌کند؛ زیرا نه تنها بین جسم و روح هیچ فاصله‌ای را قایل نیست، بلکه سلامت جسم را در سلامت روح مؤثر می‌شمارد.
نظافت محیط زیست از قبیل تمیز نگهداشتن جلو درب منازل، جمع‌آوری و بیرون بردن آشغال از منزل، پاک نگهداشتن آب‌ها، به‌ویژه آب آشامیدنی، غرس گل، گیاه و درختان در ساحات مسکونی، منع قطع درختان سرسبز، نظافت مسکن از جمله مسائلی است که اسلام به آن تأکید کرده است. اصطلاح خوبی که در لباس کارمندان شاروالیِ برخی از شهرها تحریر شده است، بیانگر همین رابطۀ عمیق بین خانه و شهر است (شهر ما خانۀ ما) این خوبترین اصطلاحی است که مسئولیت برای خانواده‌ها به وجود می‌آورد، و نمایان می‌سازد درصورتی ما می‌توانیم خانۀ پاک داشته باشیم که شهر ما پاک باشد و دوم اینکه به اندازه‌ای که در پاکی خانۀ خویش مسئولیت داریم، به همان اندازه در مقابل شهر خود نیز مسؤلیت داریم تا در پاکی و صفایی آن کوشا باشیم.
مسئلۀ دیگری که در آن نظافت اهمیت دارد، در بخش تغذیه و پاکی مواد غذایی است که به خوردن و آشامیدن برمی‌گردد؛ مانند: شستن دست‌ها قبل از غذا و بعد از غذا، شستن میوه قبل از خوردن، جلوگیری از پرخوری، ضایع نکردن مواد خوراکه و یا به عبارت دیگر جلوگیری از اسراف مواد غذایی، اینها همه مواردی‌اند که می‌تواند در نگهداری محیط زیست سالم ما را یاری و کمک کند. متأسفانه در همین مورد بسیاری از ما مشکل جدی داریم، در اکثر موارد ما زمانی که در پارک‌ها برای تفریح و یا مکان دیگر تفریحی می‌رویم، با انداختن آشغال از باقی‌ماندۀ غذای خویش، مکان تفریحی را آلوده و کثیف می‌سازیم که این عملکرد ما می‌تواند آسیب جدی را برای ساحۀ سرسبز به بار آورده و هم می‌تواند محیط را آلوده نماید.
توصیه‌هایی در باب نظافت و بهداشت به کودکان و نوجوانان
پیش از خواب دندان‌هایمان را خوب مسواک بزنیم؛ زیرا اگر بهداشت دهان و دندان را رعایت نکنیم، علاوه بر پوسیدگی دندان‌ها، دستگاه گوارش ما نیز آسیب می‌بیند.
صبح که از خواب برخواستیم، قبل از خوردن صبحانه دست و صورت خود را بشوییم. همچنین قبل و بعد از هر وعدۀ غذا دستهایمان را با آب و صابون تمیز بشوییم.
دست‌کم هفتۀ یک یا دو بار به حمام برویم و خوب بدنمان را شستشو دهیم.
خانه را کثیف و نامرتب نکنیم و کاغذ باطله و آشغال را داخل خانه بریزیم، تا مادر و خواهرمان برای تمیز کردن خانه خسته و ناراحت نشوند. لباس، کفش و وسایل خود را پاکیزه نگه داریم چون مادر و خواهرمان برای شستن آنها خسته و ناراحت نشوند و ناراحت کردن آنها گناه است. وقتی خواستیم وارد دستشویی شویم با پای چپ وارد دستشویی می‌شویم، در دستشویی نکات مهم بهداشتی را رعایت کنیم و مراقب نظافت لباسهایمان باشیم. با دست چپ خود را پاک نماییم و پس از آن مقداری آب را داخل کاسۀ دستشویی خالی بریزیم.
هنگام خارج شدن از دستشویی پای راستمان را جلو بیندازیم و دست‌های خود را با آب و صابون به خوبی بشوییم. اگر این کار را نکنیم ممکن است که مريض بشويم.
هیچ نوع آشغالی را در خیابان، پارک، کوچه، مدرسه، بیمارستان و جایی که محل رفت و آمد است نریزیم. اگر خواستیم چیزی را دور بیندازیم، آن را داخل سطل آشغال و یا محل جمع‌آوری زباله بیندازیم.
تا جایی که ممکن است هیچ نوع مواد خوراکی را از فروشنده‌های دوره‌گرد نخریم؛ زیرا معمولاً روی این مواد غذایی باز است و گرد و غبار و میکروب زیادی روی آن نشسته و ما با خوردن این خوراکی‌ها بیمار می‌شویم.
نتیجه
با توجه به مطالب درج شده در این مقاله، واضح گشت که نظم، انضباط، نظافت و بهداشت از اهمیت بسزایی در اسلام برخوردار است؛ لذا باید تک‌تک سعی کنیم در همۀ ابعاد زندگی، در کارهای خویش نظم و انضباط داشته باشیم و نظافت و بهداشت را هم فراموش نکرده، بلکه تا حد توان در زمینۀ نظافت و بهداشت شخصی و اجتماعی از هیچ تلاشی دریغ نورزیم.
منابع
قرآن‌کریم.
اکبرنیا، علی جلائیان، مجلۀ تخصصی الهیات و حقوق، شمارۀ 25، 1386)
انصاریان، حسین، نظام خانواده در اسلام، ناشر چاپی: ام‌ابیها، ناشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان.
البخاري، محمد بن إسماعيل، صحيح البخاري، المحقق: محمد زهير بن ناصر الناصر، الناشر: دار طوق النجاة، الطبعة الأولى، 1422هـ.
البدخشانی، مولانا محمدانور، قرآن‌کریم و ترجمۀ معانی آن به زبان دری مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف، 1437ه.
الترمذي، محمد بن عيسى، سنن الترمذي، المحقق: بشار عواد معروف، الناشر: دار الغرب الإسلامي – بيروت. سنة النشر: 1998 م.
العبسي، عبد الله بن محمد، المحقق: كمال يوسف الحوت، الناشر: مكتبة الرشد – الرياض، الطبعة: الأولى، 1409.
ندای اسلام، سال شانزدهم، شمارۀ اول و دوم پیاپی1394، شمارۀ پیاپی61ـ62.
النيسابوري، مسلم بن الحجاج، صحیح مسلم، المحقق: محمد فؤاد عبد الباقي، الناشر: دار إحياء التراث العربي ـ بيروت.
عمر عبدالعزیز، مترجم: عبدالعزیز سلیمی، ایمان و آداب، 1394، دانلود از سایت عقیده.
گروه تحقیقاتی رد شبهات ملحدین،نظافت در اسلام، 1396.
