نویسنده: شکران احمدی
جستارهایی بر علم مقاصد شریعت (بخش چهل‌وسوم)
ج: وسایل سلبی برای حفظ نسب
اسلام نه تنها بر وسایل ایجابی همچون ازدواج تأکید دارد، بلکه وسایل سلبی را نیز برای حفاظت از نسب تشریع کرده است. برخی از مهم‌ترین این وسایل عبارت‌اند از:
۱. تحریم زنا و عوامل منجر به آن
قرآن کریم زنا را از جمله گناهان کبیره دانسته و بندگان صالح را از آن منع کرده است: «وَالَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ وَلَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَا يَزْنُونَ…»؛[1] «و کسانی‌که غیر از خدا معبودی را نمی‌خوانند و نفسی را که خداوند حرام کرده است، جز به حق نمی‌کشند و زنا نمی‌کنند…»
رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم در حدیثی فرمود: «لَا يَحِلُّ دَمُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ إِلَّا بِإِحْدَى ثَلَاثٍ: الثَّيِّبُ الزَّانِي، وَالنَّفْسُ بِالنَّفْسِ، وَالتَّارِكُ لِدِينِهِ، الْمُفَارِقُ لِلْجَمَاعَةِ»؛[2] «خون مسلمان حرام است، مگر در یکی از سه حالت: شخصی که پس از ازدواج زنا کند، کسی‌که انسانی را به ناحق بکشد و فردی که از دین خارج شود و جماعت مسلمین را ترک کند.»
برای پیشگیری از زنا و حفاظت از نسب، شریعت اسلامی حد شرعی را واجب کرده است. قرآن کریم در سورۀ نور می‌فرماید: «الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِائَةَ جَلْدَةٍ وَلَا تَأْخُذْكُمْ بِهِمَا رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ…»؛[3] «زن و مرد زناکار را هر کدام صد تازیانه بزنید و در اجرای حکم خدا دل‌سوزی نکنید، اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید.»
رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم نیز در حدیثی می‌فرماید: «البِكْرُ بِالبِكْرِ جَلْدُ مِائَةٍ وَتَغْرِيبُ سَنَةٍ، وَالثَّيِّبُ بِالثَّيِّبِ جَلْدُ مِائَةٍ وَالرَّجْمُ»؛[4] «اگر مرد و زن مجرد زنا کنند، هر کدام صد تازیانه بخورند و یک سال تبعید شوند؛ اما اگر متأهل باشند، صد تازیانه و سپس سنگسار می‌شوند.»
شریعت اسلامی با تشویق به ازدواج و وضع احکام بازدارنده برای جرایمی مانند زنا، از نسب و نسل محافظت می‌کند. این تدابیر ایجابی و سلبی، نشان‌دهندۀ حکمت الهی در تأمین سلامت اجتماعی و بقای نسل انسانی است.
امام غزالی رحمه‌الله می‌گوید: «ایجاب حد زنا از جهت حفظ نسل و نسب است. الله تعالی برای بقای نسل، نکاح را مشروع قرار داده و برای حفاظت از آن، زنا، قذف و امثال آن را حرام کرده است.»[5]
شریعت اسلامی در کنار تحریم زنا، تمام راه‌ها و وسایلی را که به زنا منجر می‌شود نیز حرام اعلام کرده است. چنانچه الله متعال در سورۀ اسراء می‌فرماید: «وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَى إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِيلًا»؛[6] ترجمه: «به [عوامل قرب به] زنا [و مقدمات آن از قبیل: چشم‌چرانی، بی‌حجابی، خلوت با اجنبی، حضور در مکان‌های فساد، و نگاه به تصاویر و فیلم‌های آلوده] نزدیک نشوید که زنا گناهی بسیار زشت و بدترین راه و شیوه است.»
بر همین اساس، خلوت با زن بیگانه حرام شده است. جابر رضی‌الله‌عنه روایت می‌کند که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: «مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَلَا يَخْلُوَنَّ بِامْرَأَةٍ لَيْسَ مَعَهَا ذُو مَحْرَمٍ مِنْهَا، فَإِنَّ ثَالِثَهُمَا الشَّيْطَانُ»؛[7] ترجمه: «هر کس به الله و روز قیامت ایمان داشته باشد، نباید با زنی بدون حضور محرم خلوت کند، زیرا در این صورت شیطان سومین آنان خواهد بود و آنان را وسوسه خواهد کرد.»
این خلوت‌ها، گاه به فجایع بزرگ‌تر همچون قتل و کشتار منجر می‌شود. چنانچه عقبة بن عامر رضی‌الله‌عنه می‌گوید که رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: «إِيَّاكُمْ وَالدُّخُولَ عَلَى النِّسَاءِ.» یکی از انصار پرسید: «ای رسول خدا! خلوت مردان فامیل زوج با زن او چه حکمی دارد؟» پیامبر فرمود: «الحَمْوُ المَوْتُ»؛[8] ترجمه: «خلوت کردن مردان نزدیکِ فامیل با زن زوج مانند سم مهلک است.»
به دلیل نزدیکی و ارتباط خویشاوندی، فساد در این موقعیت‌ها محتمل‌تر است و برای حفظ پاکی نسب، خلوت کردن مردان خویشاوند زوج با زن او جایز نیست.
-
تحریم لواط و سحاق
شریعت اسلامی نه‌تنها زنا بلکه هرگونه انحراف جنسی از قبیل لواط و سحاق را نیز حرام اعلام کرده است. این اعمال علاوه بر نابودی اخلاق، بیماری‌های جسمی و اجتماعی را نیز به همراه دارد. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم در این خصوص فرموده است: «مَنْ وَجَدْتُمُوهُ يَعْمَلُ عَمَلَ قَوْمِ لُوطٍ، فَاقْتُلُوا الْفَاعِلَ وَالْمَفْعُولَ بِهِ»؛[9] ترجمه: «هر کس را یافتید که عمل قوم لوط را انجام می‌دهد، فاعل و مفعول هر دو را بکشید.»
هم‌چنین، روایت دیگری از عبدالله بن عباس رضی‌الله‌عنه آمده است که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: «لَعَنَ اللَّهُ مَنْ عَمِلَ عَمَلَ قَوْمِ لُوطٍ»؛[10] ترجمه: «الله لعنت کند کسی را که عمل قوم لوط را مرتکب شود.»
فقها دربارۀ مجازات این جرم اتفاق نظر دارند که باید شدیدترین کیفرها اعمال شود، اما در نوع مجازات اختلاف وجود دارد. برخی به قتل مطلق قائل‌اند، برخی حد آن را مانند حد زنا می‌دانند و گروهی دیگر به تعزیر معتقدند. روایت شده است که حضرت علی رضی‌الله‌عنه فرمود: «این گناهی است که هیچ امتی پیش از ما مرتکب نشده است و خداوند با آنان به شدیدترین شکل برخورد کرد. نظر ما این است که چنین افراد باید با آتش سوزانده شوند.»[11]
-
تحریم قذف
