برای هر مفتی و عالم دینی که سوالات شرعی به او مطرح می‌شود، ضروری است که از عجله در پاسخ‌گویی اجتناب کند. عالم دین باید به دانش خود مغرور نباشد و با استفاده از فرصت کافی، تحقیق و استدلال، پاسخ‌های دقیق و مستدل ارائه دهد. کسی که به دانش خود مطمئن می‌شود، نباید انتظار یاری الله را داشته باشد، بلکه باید دانش خود را به الله نسبت دهد و با توکل بر او تعالی، پاسخ‌های خود را بدهد.
منابع حدیثی گزارش می‌دهند که از امام احمد (رحمه‌الله) چهل سوال پرسیده شد و ایشان به جز یک مورد به همه سوال‌ها با جمله «لا أدري» یعنی «نمی‌دانم» پاسخ دادند.
برخی از علما و مفتیان تصور می‌کنند که پاسخ سریع به سوالات شرعی مانع از حرج و انتظار مردم می‌شود. این تصور غلط است و نباید به خاطر راحتی مردم، خود را در معرض خطر افتادن قرار داد. جواب‌های آماده و بی‌تکلیف باعث شده است که اهمیت و جایگاه فتوا در دل‌های مردم کم‌رنگ شود. آن‌ها اشتباهاً فکر می‌کنند که فتوا دادن کاری آسان است و هر کسی می‌تواند از پس آن برآید، در حالی که فتوا دادن یکی از سنگین‌ترین مسئولیت‌ها است؛ زیرا مفتی با صدور فتوا، خود را در معرض عواقب آن، حتی جهنم، قرار می‌دهد.
اشکالی ندارد که مردم منتظر بمانند تا پاسخ صحیح و مستدل به سوالات شرعی داده شود. اگر مفتی یا عالم به دلیل تأمل و تحقیق در پاسخ‌گویی به عنوان کم‌علم یا نادان شناخته شود، مشکلی نیست. اما نباید به سرعت پاسخ داده شود و فتوا صادر شود. باید مردم صبر کنند تا پاسخ دقیق و مبتنی بر دلیل دریافت کنند.
ابن قیم جوزی (رحمه‌الله) می‌گوید: «عادت صحابه کرام (رضی‌الله عنهم) بر این بود که در صدور فتوا شتابزده عمل نمی‌کردند. وقتی از آن‌ها سوالی پرسیده می‌شد، به دیگران رجوع می‌کردند و در صورت وجود کسی که بهتر از خود می‌دانستند، هرگز فتوا نمی‌دادند و به او رجوع می‌کردند. کسانی که فتوا می‌دادند نیز در حالی که به کتاب الله، سنت رسول‌الله و اقوال خلفای راشدین توجه داشتند، این کار را انجام می‌دادند.»
علمای محترم باید با الگوبرداری از صحابه کرام، از فتوا دادن با شتاب و عجله خودداری کنند و شاگردان، همراهان و مردم را نیز نسبت به این موضوع آگاه سازند.
By محمد فاتح