در یادداشتهای قبل به اعتیاد رسانهای و انواع و نشانههای و پیامدهای آن اشاره شد؛ در این یادداشت دو آسیب دیگر رسانهها را به بحث میگیریم:
2. احساس تنهایی و افسردگی
یکی دیگر از پیامدهای ناگوار اعتیاد رسانهای احساس تنهایی و افسردگی است که کل اندام فرد گرفتار به رسانه را احاطه میکند و در ذیل اثرات مخرب خودش قرار میدهد. کسی که معتاد به رسانه است، همواره احساس تنهایی میکند و از حضور در جمع پرهیز مینماید و در نتیجه دچار افسردگی میشود.
افسردگی یکی از بیماریهای شایع اعصاب و روان است که با تغییر خلق همراه میباشد؛ حالت هیجانیای که علایمی مانند غم و اندوه شدید، احساس گناه و بیارزشی، کنارهگیری از دیگران، کاهش خواب و اشتها و فقدان علاقه به فعالیتهای روزمره را در خود دارد. فرد افسرده سقوط وحشتناکی را احساس میکند و نمیتواند تصمیم بگیرد یا فعالیتی را شروع کند یا به چیزی علاقمند شود. چنین فردی در منجلاب احساس بیکفایتی و بیارزشی غرق میشود.
یکی از عواملی که امروزه سبب بروز پریشانیهای روانی مانند افسردگی میشود، رسانه و اینترنت و اعتیاد رسانهای است؛ زیرا اینترنت به کاربرانش این امکان را میدهد که با افراد مختلف در تمام دنیا ارتباطهای اجتماعی گستردهای داشته باشند؛ ارتباطی ساده و بدون ریسک که از رهگذر آن، آدمی میتواند آزادانه افکار و احساسات خود را بیان کند. بسیاری از مواقع کاربران اینترنت برای فرارکردن از شرایطی که استرسزاست و فشارهایی که از محیط اطراف به آنها وارد میشود، به اینترنت پناه میبرند و فضای مجازی را مکان امنی برای کنارهگیری از تنشهای محیطی میدانند. کنارهگیری از ارتباطهای روزمرهٔ اجتماعی، دوری از خانواده و دوستان، اختلال در الگوی خواب، تمایل به تنهایی، خجالتیبودن و رنج دایمی از خستگی از جمله نشانههای افسردگی ناشی از وابستگی به رسانه و اینترنت و اعتیاد رسانهای است.
اعتیاد رسانهای به جز ایجاد افسردگی، آسیبهای جسمی دیگر را نیز به فرد وارد میکند که برخی از آنها عبارتند از استرس، کمخوابی، چاقی، هیجانهای کاذب، کاهش تمرکز فکری، ضعف بینایی، دردهای جسمی مثل درد چشم، مفاصل و کمر و… است.
3. افت تحصیلی
یکی دیگر از پیامدهای اعتیاد رسانهای افت تحصیلی نوجوانان و جوانان است که از مهمترین مسائل و مشکلات نظامهای آموزشی است؛ زیرا از این طریق هرساله تعداد زیادی از استعدادهای بالقوه انسانی و اقتصادی هدر میرود. از آنجایی که معتادان رسانهای بیشترین وقت خود را در استفاده از رسانه صرف میکنند، برای آموزش و انجام تکالیف درسی نه فرصت کافی باقی میماند نه علاقه به آن نشان داده میشود. از مواردی که سبب اعتیاد اینترنتی میشود، بازیهای رایانهای و اینترنتی است که یکی از سرگرمیهای فرزندان در شرایط کنونی است. بازیهای اینترنتی جاذبهی بسیار بالایی دارند؛ ازهمینرو، کاربران زمان زیادی را صرف اینگونه بازیها میکنند. در حقیقت کاربران هنگام بازی اینترنتی انرژی عصبی و روانی خویش را صرف بازی میکنند و با چشمان و ذهنی خسته دست از بازی میکشند. حتی برخی نوجوانان و جوانان صبحها زودتر از وقت معمول از خواب بیدار میشوند تا پیش از رفتن به مدرسه یا دانشگاه به بازی مشغول شوند. اغلب این افراد افت شدید تحصیلی دارند.
یکی از علتهای افت تحصیلی در اثر اعتیاد رسانهای این است که مغز هنگام کار با اطلاعات الکترونیکی ضعیف میشود و نمیتواند عملکردهایی مانند تمرکز تفکر، تلخيص واژگان، دستهبندی مطالب، استدلال و استنتاج، نقد و انتقاد و تخیل را بهخوبی انجام دهد.
متأسفانه دانشآموزان و دانشجویان بهجای استفادهی بهینه از اینترنت و انجام فعالیتهای خلاقانهی بیشتر، در سایتهای ناسالم و اتاقهای گفتوگو حضور دارند و از بازیهای مجازی استفاده میکنند. با استناد بر تحقیقات، استفادهی آموزشی از فضای مجازی میان دانشآموزان و دانشجویان بسیار کم است. از آنجایی که بیشترین استفاده از این فضا بهخصوص در میان کاربران جوانتر مربوط به فعالیتهای لذتگرایانه مانند ارتباطات اجتماعی، وبگردی، بازی و مراجعه به سایتهای غیراخلاقی است؛ بهطور طبیعی افت تحصیلی نیز در میان کاربران شدیدتر است.